Jak już wielokrotnie wskazywano na portalu kilowatogodzinyoszczednosci.pl, w coraz większym stopniu energetyka odchodzi od pierwotnego, scentralizowanego charakteru na rzecz energetyki lokalnej i rozproszonej. Energetyka przyjmuje kształt bardziej lokalny, gdzie energia jest konsumowana bliżej miejsca jej wytworzenia, a dotychczasowi odbiorcy często stają się wytwórcami energii – prosumentami, czyli odbiorcami końcowymi wytwarzającymi energię elektryczną na własne potrzeby wyłącznie z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego, niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej [1]. Jednym z wielu skutków takiej ewolucyjnej transformacji energetycznej jest między innymi konieczność dokonywania pomiarów zarówno energii pobranej, jak i oddanej do sieci elektroenergetycznej. Liczba prosumentów w Polsce lawinowo rośnie – w 2018 roku było ich niewiele ponad 51 tysięcy, a na koniec 2022 ich liczba przekroczyła już 1,2 miliona. Tak dynamiczna zmiana wymaga podjęcia wielu działań zarówno od operatorów sieci dystrybucyjnych, jak i operatora sieci przesyłowej. Stawia to również wyzwania przed administracją rządową, której zadaniem jest dostosowanie dynamiki zmian do technicznych możliwości rozwoju OZE.

Najpopularniejszymi instalacjami stosowanymi przez prosumentów są mikroinstalacje fotowoltaiczne, wykorzystujące energię promieniowania słonecznego do wytwarzania energii elektrycznej – ich moc na koniec 2022 przekraczała 99,6% wszystkich mocy w mikroinstalacjach w Polsce.

Poniżej przedstawiono uproszczony schemat blokowy instalacji PV wraz z układem przyłączeniowym oraz instalacją pomiarową:

Ilość energii pobieranej lub wprowadzanej do sieci elektroenergetycznej uzależniona jest zatem od aktualnej konsumpcji energii elektrycznej przez odbiorniki w danym gospodarstwie domowym oraz ilości energii generowanej w instalacji PV. Należy jednak zauważyć, że w przypadku instalacji PV szczyt ich produkcji przypada w godzinach około południowych i nie jest on skorelowany z konsumpcją energii elektrycznej w gospodarstwie domowych. Największa konsumpcja energii przypada bowiem w godzinach porannych (np. przygotowanie do wyjścia do pracy, przygotowanie posiłków itp.) oraz godzinach wieczornych (np. prace domowe, przygotowanie posiłków, oglądanie telewizji). Wypadkową tego jest konieczność oddawania wyprodukowanej energii do sieci energetycznej w godzinach, w których wykorzystanie odbiorników jest niewielkie oraz pobieranie energii z sieci w godzinach, w których generacja PV jest niewielka.

Poniżej na wykresie przedstawiono przykładową generację instalacji PV oraz zapotrzebowanie na energię w gospodarstwie domowym:

Na powyższym wykresie można zauważyć, że w ciągu dnia może dochodzić do dynamicznych zmian w zakresie energii oddawanej oraz pobieranej z sieci. W tym celu niezbędne jest dokonywanie odpowiednich pomiarów w zakresie obu kierunków – oznacza to, że w przypadku kiedy konsument chce zostać prosumentem, niezbędne jest zainstalowanie licznika dwukierunkowego, który umożliwia rozliczenie energii zarówno w systemie net-billing, jak i systemie opustowym, o których więcej informacji można przeczytać w artykule „Magazyny energii w gospodarstwach domowych” pod adresem: https://kilowatogodzinyoszczednosci.pl/magazyny-energii-w-gospodarstwach-domowych/ .

Licznik dwukierunkowy stanowi więc nierozerwalny element istniejącej instalacji fotowoltaicznej, która nie może zostać uruchomiona bez jego zamontowania – byłoby to niezgodne z powszechnie obowiązującym prawem. Istotnym jest również fakt, że energia wytwarzana przez mikroinstalację i przekazywana do sieci, przy liczniku jednokierunkowym byłaby klasyfikowana jako zużyta przez tego prosumenta. W ten sposób otrzymałby on większy rachunek za energię elektryczną. Dwukierunkowy licznik gwarantuje więc bilansowanie zużycia, dzięki któremu prosumenci mogą rozliczać się ze swoim sprzedawcą energii, zgodnie z zasadami, opisanymi w ustawie o odnawialnych źródłach energii. Warto zaznaczyć, że za wymianę licznika odpowiada operator, a prosument nie jest obciążony za to dodatkowymi kosztami. Konieczne jest jednak złożenie odpowiedniego wniosku do swojego operatora, minimum 30 dni przed planowanym uruchomieniem instalacji fotowoltaicznej, aby ten dokonał koniecznej wymiany.

[1] Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2022 r. poz. 1378, 1383, 2370, 2687)

[2] Urząd Regulacji Energetyki: Raporty dotyczący energii elektrycznej wytworzonej z OZE w mikroinstalacji i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej (art. 6a ustawy o odnawialnych źródłach energii) z lat 2018 – 2022. Dostępny: https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/edukacja-i-komunikacja/publikacje/raport-wytwarzanie-ener-1/8833,Raport-dotyczacy-energii-elektrycznej-wytworzonej-z-OZE-w-mikroinstalacji-i-wpro.html