Liczniki inteligentne różnią się znacząco od tradycyjnych. Nie są już tylko urządzeniami elektromechanicznymi służącymi do pomiaru zużycia energii. System weryfikacji i dopuszczania na rynek EU tradycyjnych liczników stał się niewystarczający do oceny elektronicznych liczników – Smart Meters (SM).
Upraszczając, można powiedzieć, że do tej pory producent wprowadzający na rynek europejski nowy typ licznika musiał spełnić wymagania określone w Dyrektywie urządzeń pomiarowych – MID (2014/32/EU). Prototypy liczników są badane pod kątem zgodności z MID przez niezależne akredytowane laboratoria, a zgodność z wymaganiami MID potwierdzana jest deklaracją zgodności – litera M i dwie ostatnie cyfry roku w prostokątnej ramce. Typ licznika posiadający aktualną deklarację zgodności MID może być stosowany do rozliczeń w UE.
Drugim elementem dopuszczenia na rynek europejski jest obowiązkowy znak bezpieczeństwa „CE”. Producent urządzenia musi dopilnować, by jego produkt spełniał warunki upoważniające go do oznaczenia znakiem CE.
Liczniki i urządzenia smart to nowa klasa urządzeń, dla których spełnienie tych dwóch wymagań już nie wystarcza, gdyż:
- muszą one komunikować się z systemem odczytowym, jak i wzajemnie pomiędzy sobą;
- urządzenia różnych producentów muszą wzajemnie współpracować w jednym pomiarowym systemie/sieci;
- wszystkie urządzenia smart muszą być cyfrowo bezpieczne;
- muszą spełniać więcej funkcji niż tylko pomiar energii czynnej zgodnie z MID. Te dodatkowe funkcje to tzw. 10 funkcjonalności minimalnych UE dla SM.
Pomimo wydania specjalnego zarządzenia na poziomie europejskim tzw. „mandate M/441/WE” nie udało się w obszarze technicznym zunifikować tych dodatkowych wymagań (pkt. a do d). Powstało kilka dopuszczonych w UE standardów krajowych, różniących się na poziomie „techniki”. Europejski system weryfikacji MID jest nadal potrzebny i konieczny, jednak stał się niewystarczający dla SM, bo nie obejmuje kwestii związanych z komunikacją, bezpieczeństwem cyfrowym i funkcjonalności minimalnych. Ponieważ brak jest unifikacji na poziomie UE, kraje, które pierwsze rozpoczęły roll-out SM zmuszone były samodzielnie wystandaryzować wymagania, napisać tzw. specyfikację uzupełniającą (companion standard) i notyfikować ją na poziomie UE, a także dopilnować, by SM dopuszczone na dany rynek krajowy były obiektywnie przetestowane i sprawdzone. Do weryfikacji wybiera się najczęściej niezależne laboratoria akredytowane przez krajowe Jednostki Certyfikujące, które mają odpowiednie kompetencje i sprzęt do testów. Oto kilka przykładów laboratoriów wyspecjalizowanych w testowaniu weryfikowaniu liczników smart:
- Tecnalia (standard PRIME – Hiszpania)
- LAN Tauxigny, Francja (standard G3 PLC – Francja i G3 PLC dla NES/OSGP)
- VDE Institute, Niemcy (liczniki bazowe wg. specyfikacji VDE/FNN, bramki licznikowe SMGW wg. specyfikacji EnWG.
- CC LAB -Włochy – (testy wg. Common Criteria – wspólny program testów IT 17 krajów EU. CC Lab dla włoskiego JC OCSI oraz niemieckiego ministerstwa BSI.
- KEMA (Niderlandy) oraz DNV-GL (Norwegia) – laboratoria niezależne testujące m.in. wymagania IDIS Association oraz DLMS Association.
- TSE – Turcja, „Common Criteria”
- SMS plc – Wlk. Brytania na zlecenie DCC wg. specyfikacji SMETS.
W Polsce pełna wersja specyfikacji uzupełniającej będzie prawdopodobnie rozwinięciem obowiązującego od 2022 roku tzw. rozporządzenia pomiarowego. System weryfikacji i certyfikacji liczników smart jest obecnie przedmiotem propozycji i dyskusji zainteresowanych stron.
Jarosław Wojtulewicz