Inteligentne liczniki energii elektrycznej
Od 3 lipca 2021 r. żyjemy w nowej rzeczywistości prawnej, stworzonej dzięki nowelizacji ustawy prawo energetyczne. Główną, historyczną zmianę stanowi nałożenie na operatorów systemów dystrybucyjnych, odpowiedzialnych za utrzymywanie sieci, obowiązku instalowania liczników zdalnego odczytu. Wpłynie to znacząco na rynek energii elektrycznej poprzez umożliwienie oferowania nowych usług, dzięki którym klienci będą mogli kontrolować swoje zapotrzebowanie i maksymalizować korzystanie z energii w momentach, gdy jej cena jest najniższa.
Licznik zdalnego odczytu stanowi rozwiązanie inteligentne, którego zakres funkcjonalności określono w ustawie oraz we wchodzącym właśnie w życie rozporządzeniu o systemie pomiarowym precyzującym. Sprecyzowano tam jak taki licznik ma funkcjonować, udostępniać dane oraz zabezpieczać dostęp do danych rejestrowanych i przesyłanych przez niego.
Inteligentny licznik w pełni zasługuje na takie określenie, bo daje dużo większe możliwości w porównaniu do liczników obecnie wykorzystywanych w większości polskich domów i lokali komercyjnych. Główne cechy składające się na „inteligencję” to:
- wdrożenie pomiaru w dwóch kierunkach, czyli także energii, która może być przez klienta wprowadzana do sieci, a nie jak dotychczas, tylko z niej pobierana,
- wdrożenie pomiaru napięcia i innych parametrów technicznych dostawy, co pozwala określić jakość dostarczanej usługi,
- wprowadzenie rejestrów pomiarów godzinowych, podczas gdy dotychczas zużycie było mierzone w okresach od miesiąca do nawet 12 miesięcy, w zależności od tego, jak często pojawiał się inkasent przy liczniku, żeby dokonać odczytu jego stanu,
- automatyczne rejestrowanie zdarzeń, takich jak przerwa w dostawie, zaburzenie napięcia, otwarcie obudowy licznika czy zdalna ingerencja w ustawienia licznika,
- wdrożenie zdalnego przesyłania danych rejestrowanych przez liczniki do centralnego systemu informatycznego, w którym będą gromadzone i przechowywane,
- wydawanie zdalnych poleceń do licznika, na przykład zmiany grupy taryfowej, jeśli klient podejmie taką decyzję, poprzez zmianę swojej umowy ze sprzedawcą energii elektrycznej lub operatorem systemu dystrybucyjnego,
- wdrożenie funkcji zdalnej konfiguracji licznika wykorzystywanej na przykład do masowej zmiany oprogramowania w liczniku,
- wdrożenie zabezpieczeń przed dostępem osób nieuprawnionych do funkcji zdalnych.
Komunikacja zdalna z licznikami inteligentnymi jest obecnie prowadzona w Polsce na dwa sposoby. Pierwszym jest przewodowa transmisja danych z wykorzystaniem elektroenergetycznych sieci zasilających PLC/PLD (ang. Power Line Communication), łączy telefonicznych lub dedykowanych łączy teletechnicznych (w tym Ethernet). Drugi sposób to komunikacja bezprzewodowa poprzez modemy radiowe z wykorzystaniem standardu ZigBee, Bluetooth lub GSM. Transmisję poprzez GSM w uproszczeniu można porównać do komunikacji z telefonem komórkowym, jej podstawą również jest wykorzystywanie kart telefonii komórkowej. W celu zapewnienia komunikacji pomiędzy licznikiem a systemem informatycznym, który steruje komunikacją, instalowane są dodatkowe urządzenia do tworzenia sygnału i jego wzmacniania. Wszystko to łącznie tworzy topologię, dzięki której następuje nawiązanie i utrzymywanie zdalnego połączenia z licznikiem.
Aby rynek energii elektrycznej mógł się rozwijać, konieczne jest wdrażanie liczników, które na bieżąco informują o tym, co dzieje się w poszczególnych elementach sieci elektroenergetycznej. Wiedza, która dzisiaj pochodzi głównie z bezpośrednich odczytów dokonywanych przez inkasentów, jest niewystarczająca. Zdalne odczyty z liczników inteligentnych pozwalają zwiększyć częstotliwość pozyskiwania danych do godziny, a nawet częściej. Między innymi z tego powodu liczniki zdalnego odczytu (LZO) stanowią ważny element długo wyczekiwanej możliwości zmiany rynku. Od 2020 roku takie liczniki są wykorzystywane do prowadzenia rozliczeń jednej z opłat dystrybucyjnych – opłaty mocowej wobec klientów przemysłowych i komercyjnych, których moc zamówiona w umowie jest wyższa niż 16 kW.
Od 1 kwietnia 2022 roku dane rejestrowane przez inteligentne liczniki, instalowane w momencie przyłączenia mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej na niskim napięciu, będą stanowiły podstawę do rozliczeń dla prosumentów. Niezbędne jest utrzymywanie ciągłej komunikacji z licznikiem, ponieważ służy on nie tylko do pozyskiwania danych do bieżących rozliczeń, ale jest koniecznym elementem na potrzeby sterowania zużyciem i produkcją energii. Co ważne, zdalna komunikacja będzie wykorzystywana także do dokonywania zmian umów przez klientów, w tym zmiany grupy taryfowej czy też wyboru innego sprzedawcy energii elektrycznej. Pomiar jest podstawowym elementem świata nowoczesnej energetyki, a liczniki zdalnego odczytu stanowią trzon inteligentnych sieci. Dlatego tak istotny jest przełom, który wprowadziła zmiana ustawy, w kontekście osiągnięcia pełnego wdrożenia liczników inteligentnych w Polsce.
Ewa Sikora