Energetyka związana jest ze wszystkimi aspektami życia i odgrywa kluczową rolę z punktu widzenia całej gospodarki. Ma to swój początek w XVIII wieku, wraz z wynalezieniem maszyn parowych, rozwijało się w wieku XIX w miarę poszerzania się zastosowań energii elektrycznej i trwa aż po wiek XXI, kiedy elektryczność i automatyzacja towarzyszy nam na każdym kroku. Po raz kolejny stajemy jednak u progu zmian. Tym razem dochodzi do ewolucyjnej transformacji systemów energetycznych. W dotychczasowych systemach energia wytwarzana jest w dużych elektrowniach, a następnie systemem przesyłowym transportowana jest do odbiorców. Nowa architektura elektroenergetyczna będzie bardziej rozproszona, źródła wytwórcze zlokalizowane będą bliżej odbiorców, a część z nich będzie posiadała je we własnych gospodarstwach domowych, co możemy dostrzec już dzisiaj.
Zmiana ta bezpośrednio związana jest z odnawialnymi źródłami energii takimi jak moduły fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe czy elektrownie wodne. W ostatnich latach dostrzec można trend wzrostu zainteresowania instalacjami prosumenckimi. We wrześniu 2022 r. zgodnie z danymi Agencji Rynku Energii liczba prosumentów w Polsce wynosiła 1 147 532, a łączna moc ich instalacji przekroczyła 8360 MW [1]. Większość z tych źródeł, oprócz niewątpliwych zalet takich jak brak emisji gazów cieplarnianych oraz innych szkodliwych substancji, posiada jednak znaczącą wadę: generują energię tylko w przypadku, kiedy wieje wiatr lub świeci słońce, co nie zawsze pokrywa się z godzinami rzeczywistego zapotrzebowania na nią. Jednym z rozwiązań takiego problemu mogą być magazyny energii instalowane przez prosumentów. W ostatnim czasie wykuło się nowe określenie takich prosumentów, nazywani są fleksumentami. Oznacza to gospodarstwo domowe wyposażone we własne źródło energii oraz magazyn energii.
Głównym zadaniem przydomowego magazynu energii jest akumulowanie w okresach, w których gospodarstwo nie konsumuje całej energii wytworzonej w mikroinstalacji, a następnie oddawanie jej w godzinach, w których mikroinstalacja nie generuje lub generuje zbyt mało. W ten sposób można pokryć zapotrzebowanie, np. wieczorem, gdy jest ono wysokie, a instalacje fotowoltaiczne już nie pracują.
Instalacja magazynu może okazać się szczególnie korzystna w sytuacji zmiany formuły rozliczeń prosumentów. W dotychczasowym modelu, nazywanym systemem opustowym, w przypadku oddania do sieci elektroenergetycznej niewykorzystanej energii, prosument mógł bezpłatnie odebrać z tej sieci 70% (w mikroinstalacjach o mocy 10-50 kW) lub 80% (w mikroinstalacjach o mocy mniejszej niż 10 kW) tej energii. Natomiast nowy system, nazywany również systemem net-billing, polega na sprzedaży niewykorzystanej energii po cenie rynkowej, a następnie energię można kupić w cenie zgodnej z obowiązującą ceną w taryfie w danym roku [2]. W przypadku stabilizacji cen na rynkach, cena ta może być wyraźnie niższa niż obowiązująca w taryfie danego odbiorcy. W takim przypadku magazyn ograniczyłby konieczność sprzedaży niewykorzystanej energii i umożliwiłby korzystanie z własnych zasobów.
Oprócz możliwości maksymalizacji konsumpcji energii z własnego źródła, magazyny mogą wspierać pracę sieci dystrybucyjnych. W ostatnich latach, ze względu na niezwykle dużą liczbę nowych instalacji OZE, niekiedy dochodziło do wzrostu napięcia w sieci dystrybucyjnej, a co za tym idzie, do wyłączania się instalacji prosumenckich. W takich przypadkach magazyny energii mogłyby zmniejszyć ilości energii oddawanej przez prosumentów, redukując tym samym przyczynę powstawania powyższych problemów.
Magazyny energii będą niezmiernie ważnym elementem tworzącego się systemu elektroenergetycznego. Stąd też ustawodawca sukcesywnie dostosowuje przepisy umożliwiające korzystanie z magazynów energii. Począwszy od nowelizacji Ustawy – Prawo Energetyczne, w której wprowadzono między innymi definicje magazynu i magazynowania energii [3]. Równie ciekawą inicjatywą jest zaproponowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska w projekcie Ustawy o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu [4], rozwiązanie polegające na tym, że w przypadku przyłączenia do sieci dystrybucyjnej mikroinstalacji z magazynem energii elektrycznej, do mocy zainstalowanej mikroinstalacji, nie wlicza się mocy zainstalowanej magazynu energii elektrycznej, o ile łączna moc możliwa do wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej przez mikroinstalację z magazynem energii elektrycznej jest nie większa niż moc zainstalowana elektryczna mikroinstalacji.
Dodatkowo rozważając budowę przydomowego magazynu energii, warto sprawdzić aktualnie prowadzone nabory wniosków w zakresie wsparcia budowy takich instalacji. Doskonałym przykładem może być tu program priorytetowy „Mój Prąd” Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w którym można otrzymać dofinansowanie do 7 500 zł na budowę magazynu [5].
Jakub Kaliński
[1] Informacja Statystyczna O Energii Elektrycznej Biuletyn Miesięczny, Agencja Rynku Energii, Wrzesień 2022 r.
[2] Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2021 poz. 2376)
[3] Ustawa z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 1093)
[4] Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu (Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 77 regulaminu Sejmu)
[5] https://mojprad.gov.pl/o-programie/nabor-iv