Taryfy za energię elektryczną dla gospodarstw domowych – stan obecny, a ceny dynamiczne w zmieniającym się systemie energetycznym
Aby móc korzystać z tego dobra, każdy odbiorca energii elektrycznej opłaca rachunki wystawiane przez przedsiębiorstwa energetyczne, z którymi ma zawartą umowę sprzedaży energii elektrycznej i umowę świadczenia usług dystrybucji lub umowę kompleksową sprzedaży energii elektrycznej.
W ostatnim czasie do odbiorców dociera coraz więcej informacji dotyczących taryf energetycznych czy cen energii, bezpośrednio wpływających na koszty, jakie ponoszą odbiorcy, wykorzystując energię elektryczną. Czym właściwie one są? To swojego rodzaju zestawienie stawek, cen oraz szczegółów ich stosowania w rozliczeniach za energię elektryczną oraz jej dostarczania do odbiorcy. Każde przedsiębiorstwo energetyczne ustala taryfy dla energii elektrycznej zgodnie z zasadami określonymi w przepisach ustawy – Prawo energetyczne [1] oraz w wydanych w oparciu o tę ustawę przepisach wykonawczych, tj. w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną [2], a następnie przedstawia je do zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Prezes URE może taką taryfę zatwierdzić lub odmówić jej zatwierdzenia. Przy zatwierdzaniu taryf kieruje się on dwoma podstawowymi czynnikami: pokryciem uzasadnionych kosztów działalności tego przedsiębiorstwa energetycznego oraz ochroną interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen [3].
W przypadku gospodarstw domowych taryfy mogą różnicować cenę za energię elektryczną:
- może być ona stała w każdej godzinie doby (taryfa G11),
- może obejmować dwie stawki w zależności od godzin w jakich energia jest pobierana (taryfa dwustrefowa G12),
- lub być odmianą taryfy dwustrefowej uwzględniająca również niższe ceny w weekendy i inne dni ustawowo wolne od pracy (taryfa G12w).
Należy jednak mieć na uwadze, że systemy energetyczne w Europie zmieniają się. Do 2050 r. Unia Europejska ma być neutralna klimatycznie, co oznacza, że ilość gazów cieplarnianych emitowanych do atmosfery, powinna zostać w pełni wychwycona i składowana lub przetworzona. Bezpośrednio z tym związane jest zwiększone wykorzystanie źródeł energii odnawialnej. Ze względu na ich niestabilną charakterystykę pracy, dynamicznie będzie się zmieniała cena energii na rynkach. Zjawisko to znane jest z ekonomii jako prawo popytu i podaży: w okresach, kiedy źródła OZE generują dużo energii cena spada i analogicznie w okresach, kiedy dostępnych jednostek wytwórczych jest niewiele – cena rośnie.
Zjawiska takie zachodzą już teraz również w polskim systemie energetycznym. Na poniższym wykresie przedstawiono średnie ceny na rynku w lipcu bieżącego roku [4]:
Jak widać na powyższym wykresie, w godzinach o największej generacji energii z elektrowni fotowoltaicznych (tj. w godzinach 10-17), cena energii jest wyraźnie niższa od godzin wieczornych, gdy generacja ta jest już marginalna.
Jedną z metod stabilizacji takich systemów są aktywni odbiorcy, którzy potrafią zmieniać pobór energii w zależności od jej ceny, redukując tym samym koszty zakupu energii. Standardowy system taryfowy nie pozwala jednak odbiorcom na dokonywanie takich aktywnych wyborów, co niewątpliwie jest negatywne z punktu widzenia konsumentów.
Do głównych zalet dynamicznych cen energii elektrycznej zaliczyć możemy: zmniejszenie obciążeń systemów przesyłowych oraz dystrybucyjnych, „wypłaszczenie” szczytowego zapotrzebowania na moc w systemie oraz, co najważniejsze dla odbiorców, ograniczenie rachunków poprzez wykorzystywanie jej w godzinach o najniższej cenie. Pewnym „skutkiem ubocznym” takiego rozwiązania jest to, że ceny w godzinach szczytowych mogą być bardzo wysokie.
Korzyści wynikające z dynamicznych cen energii dostrzegł również ustawodawca. W aktualnie procedowanym, implementującym do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. [5], projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (UC74) [6] zaproponowano możliwość zawierania umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej. Należy jednak zauważyć, że ceny dynamiczne możliwe będą do zastosowania w przypadku odbiorców posiadających liczniki zdalnego odczytu, umożliwiające rejestrację danych w odpowiednich przedziałach czasu.
Ceny dynamiczne mogą być szansą dla świadomych konsumentów, którzy będą potrafili dopasować swoje zużycie energii oraz dokonać analizy zalet i wad takiego rozwiązania. Pojawienie się możliwości wykorzystywania dynamicznych cen energii stanowić powinno bowiem rozszerzenie dostępnych ofert oraz sposobów, w jaki odbiorcy mogli będą się rozliczać i to do nich należała będzie ostateczna decyzja. Dodatkowo wybór umów sprzedaży z cenami dynamicznymi może pozytywnie wpłynąć na cały system energetyczny, zmniejszając pobór w godzinach szczytowych, czyli tych w których zapotrzebowanie w systemie jest największe.
Jakub Kaliński
[1] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385, 1723,2127, 2243, 2370)
[2] Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz.U. 2019 poz. 503)
[3] Informacja URE: Jak przebiega proces zatwierdzania przez Prezesa URE taryf?
[4] Towarowa Giełda Energii. Raport miesięczny. Lipiec 2022 r.
[5] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę̨ 2012/27/UE
[6] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12347450/katalog/12792174#12792174