3 października br. w Hotelu Warszawianka w Jachrance odbyła się III ogólnopolska konferencja „Inteligentnie w energetyce. Wsparcie budowy inteligentnej sieci energetycznej w Polsce”, stanowiąca podsumowanie realizowanego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska projektu. Jego celem było przede wszystkim zwiększenie świadomość społecznej na temat inteligentnych liczników. 

„Inteligentne opomiarowanie i inteligentne sieci to z pewnością wyzwanie, przed którym stoimy wszyscy, zarówno w Ministerstwie, jak również uczestnicy rynku, a przede wszystkim operatorzy systemu elektroenergetycznego.”– mówiła Aleksandra Świderska, Dyrektor Departamentu Elektroenergetyki i Gazu z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, która zwróciła również uwagę na fakt, że u podstaw wykorzystania pełnego potencjału inteligentnych liczników leży przede wszystkim aktywizacja użytkowników.

Jakie są główne korzyści płynące z inteligentnego opomiarowania? Dla konsumentów to przede wszystkim dostęp i rozliczenie według rzeczywistych danych dotyczących zużycia energii. Natomiast dla przedsiębiorstw energetycznych to m.in. łatwiejsze zarządzanie popytem na rynku, obniżenie szczytowego zapotrzebowania oraz redukcja strat handlowych i technicznych kosztów odczytu. Nie można zapomnieć również o korzyściach w skali makro, takich jak rozwój odnawialnych źródeł energii, wzrost efektywności energetycznej czy digitalizacja.

Jak można się było dowiedzieć, wymiana liczników postępuje w tempie wyprzedzającym przyjęte założenia – obecnie zainstalowanych jest bowiem blisko 5 mln liczników zdalnego odczytu, co stanowi 24% realizacji ustawowego harmonogramu. Jest to bardzo dobry wynik lecz należy dalej dążyć do celu jakim jest instalacja kolejnych 13 mln liczników do końca 2028 roku.

Na konferencji pojawili się znakomici Prelegenci, którzy podzielili się z uczestnikami ekspercką wiedzą i swoim doświadczeniem. Pierwszym z nich był Dyrektor ds. OIRE i Kierownik Projektu Operator Informacji Rynku Energii w PSE S.A. Pan Lesław Winiarski, który przedstawił ciekawą prezentacje dotyczącą ogólnych informacji o CSIRE i OIRE, a także opowiedział o statusie prac nad Planem wdrożenia CSIRE i jego aktualizacji.

Kolejne wystąpienie dotyczyło transformacji cyfrowej i Inteligentnej sieci energetycznej. Pan Mariusz Jurczyk, Dyrektor Wykonawczy ds. Zarządzania Ciągłością Działania, IT i OT z TAURON Polska Energia, opowiedział o transformacji sieci elektroenergetycznej i stanie instalacji LZO w Polsce i w Europie. Interesujące informację można było usłyszeć w kwestii transformacji cyfrowej czy generatywnej sztucznej inteligencji.

Podczas konferencji została również przeprowadzona debata pn. Inteligentne liczniki – szanse, możliwości, wyzwania, w której udział wzięli: Ewa Sikora, Dyrektor Pion Usług Dystrybucyjnych w Energa -Operator; Marek Kulesa, Dyrektor Biura w TOE oraz Łukasz Bartuszek, Radca w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Za jej całokształt odpowiadał Pan Przemysław Kałek, radca prawny, który zadawał prelegentom pytania z zakresu inteligentnego opomiarowania.

Pan Jarosław Wojtulewicz, Doradca Zarządu ds. Strategii w APATOR S.A. opowiedział o licznikach pod kątem biznesu i współpracy z OSD. Przedstawił zagadnienia związane ze światowym rynkiem producentów czy weryfikacją i dopuszczaniem do rynku składników infrastruktury krytycznej. Ciekawie przedstawił również propozycje dotyczące rozwoju współpracy pomiędzy producentami urządzeń i dostawcą rozwiązań a operatorami sieci.

 

Jako ostatnia wystąpiła Pani Anna Bednarska, Naczelnik Wydziału Rynku Detalicznego i Sieci inteligentnych  dep. Elektroenergetyki i Gazu MKIŚ, której celem było podsumowanie wszystkich działań, jakie udało się osiągnąć w trakcie projektu.

 

 

Przeprowadzona kampania to nie tylko spoty radiowe, artykuły sponsorowane czy aktywne prowadzenie kanałów social media. W ramach niej udało się przeprowadzić prawie 30 szkoleń i warsztatów, w których wzięło udział ponad 2 tys. osób. Projekt i przyświecające mu idee promowano także poprzez udział w 5 imprezach branżowych. Inicjatywę nagłaśniano ponadto podczas trzech ogólnopolskich konferencji, które były dodatkowo transmitowane online. Oprócz wydarzeń, w ramach kampanii opracowano również między innymi analizy i ekspertyzy, które są ciekawym źródłem wiedzy.

Zachęcamy do obejrzenia całej konferencji:

oraz do zapoznania się z interesującymi prezentacjami naszych Prelegentów, które można pobrać poniżej:

III Ogólnopolska Konferencja – prezentacja otwierająca >> tu

CSIRE – aktualizacja planu wdrożenia i kolejne kroki milowe >> tu

Transformacja Cyfrowa. Inteligentna sieć energetyczna do pobrania >> tu

Liczniki inteligentne jako istotna gałąź >> tu

Podsumowanie działań projektowych >> tu

 

W ostatnich latach możemy zaobserwować znaczący wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w krajowym miksie energetycznym. Moc zainstalowana OZE w Polsce przekracza już 23 GW, co stanowi około 38% całkowitej mocy zainstalowanej. W 2010 r. moc ta wynosiła blisko 2,2 GW [1], co oznacza niemal 10-krotny wzrost na przestrzeni 12 lat. W 2022 r. OZE odpowiadały za produkcję około 37 TWh czyli około 20,6 % energii elektrycznej wyprodukowanej w Polsce. Znaczna część nowych mocy to duże instalacje komercyjne, jednak nie możemy zapominać o segmencie mikro i małych instalacji, które w sposób znaczący wpływają na system elektroenergetyczny.

Aby posługiwać się odpowiednią siatką definicyjną należy odwołać się do podstawowego aktu prawnego regulującego rozwój OZE w Polsce – ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii [2]:

mikroinstalacja – instalację odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 50 kW;

mała instalacja – instalację odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 50 kW i nie większej niż 1 MW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 150 kW i mniejszej niż 3 MW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest większa niż 50 kW i nie większa niż 1 MW

W sposób szczególny za rozwój segmentu mikroinstalacji odpowiedzialni są prosumenci, którzy wytwarzają energię elektryczną na własne potrzeby.

Poniżej w tabeli przedstawiono liczbę prosumentów w Polsce [3]:

ROK	LICZBA PROSUMENTÓW [SZT.]	ZMIAN R/R	ILOŚĆ ENERGII WPROWADZONA DO SIECI [MWH]	ZMIAN R/R
2018	51 163	–	130 370,16	–
2019	149 308	191,83%	324 333,17	148,78%
2020	452 307	202,94%	1 100 883,33	239,43%
2021	847 192	87,30%	2 688 441,10	144,21%
2022	1 200 755	41,73%	5 665 071,20	110,72%

 

Dominującą technologią wśród mikro i małych instalacji jest fotowoltaika, której udział w całkowitej energii wytworzonej przekracza 99,63%. Pozostałe technologie w tym segmencie mają marginalny udział – przykładowo udział elektrowni wodnych wynosi zaledwie 0,31%. Oprócz oczywistych warunków umożliwiających rozwój instalacji PV, do których należą: możliwość skalowania, stosunkowo niskie koszty czy brak szczególnych wymagań technicznych, wzrostu powszechności upatrywać można również w dużej popularności programu priorytetowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, „Mój Prąd” [4].

Na poniższym wykresie przedstawiono ilości energii wprowadzonej w poszczególnych latach przez prosumentów w Polsce:

Równie dynamiczne zmiany zachodzą w przypadku małych instalacji (o mocy 50 kW – 1 MW). Aktualnie moc wszystkich takich instalacji wynosi ponad 3 070 MW. Także w tym przypadku najwięcej jest takich, które wykorzystują energię promieniowania słonecznego – na koniec 2022 r. było ich 3 056 o łącznej mocy zainstalowanej przekraczającej 2 491 MW. Rok wcześniej wszystkich małych instalacji wpisanych do rejestru małych instalacji OZE było 1932, których łączna moc zainstalowana wynosiła około 1 050 MW [5].

Tak dynamiczne zmiany niosą za sobą również nowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa energetycznego oraz sieci elektroenergetycznych. W ostatnich miesiącach Operator Systemu Elektroenergetycznego (Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.) dwukrotnie zmuszony był do wydania poleceń redukcji generacji źródeł OZE. Najpierw 23 kwietnia zredukowano farmy fotowoltaiczne o mocy około 2,2 GW, a z kolei 30 kwietnia redukcja dotyczyła około 2,3 GW źródeł OZE. Główną przyczyną takiego podejścia była nadwyżka podaży energii, w tym z odnawialnych źródeł energii, przy jednoczesnym niskim zapotrzebowaniu na energię [6].

W ślad za dynamicznie zmieniającą się strukturą wytwórczą niezbędne są zatem zmiany w innych obszarach takich jak elastyczność systemu, w tym poprzez instalowanie magazynów energii, rozbudowa sieci przesyłowych oraz aktywne zachowania odbiorców energii elektrycznej. W rozwiązaniach takich nieodzowne są między innymi inteligentne liczniki, które umożliwiają lepszą kontrolę poboru oraz wytwarzania energii przez prosumentów, jak też ułatwiają operatorom systemów elektroenergetycznych zarządzanie siecią.

Źródła:

[1] Główny Urząd Statystyczny: Energia ze źródeł odnawialnych w 2010 r., Warszawa 2011

[2] Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2022 r. poz. 1378, 1383, 2370, 2687)

[3] Urząd Regulacji Energetyki: Raporty dotyczący energii elektrycznej wytworzonej z OZE w mikroinstalacji i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej (art. 6a ustawy o odnawialnych źródłach energii) z lat 2018 – 2022. Dostępny: https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/edukacja-i-komunikacja/publikacje/raport-wytwarzanie-ener-1/8833,Raport-dotyczacy-energii-elektrycznej-wytworzonej-z-OZE-w-mikroinstalacji-i-wpro.html

[4] Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie: https://mojprad.gov.pl/o-programie/nabor-i-i-ii

[5] Urząd Regulacji Energetyki: Raport – zbiorcze informacje dotyczące wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w małej instalacji (art. 17 ustawy o odnawialnych źródłach energii)

[6] Komunikaty PSE z dnia 23 oraz 30 kwietnia 2023 r.

W ostatnich latach inwestycje w odnawialne źródła energii cieszą się dużym zainteresowaniem, zarówno indywidualnych odbiorców energii, jak i przedsiębiorstw. Pierwsza grupa inwestuje w szczególności w instalacje fotowoltaiczne w celu obniżenia rachunków za energię elektryczną. Druga natomiast w celu sprzedaży energii, a przez to zwiększenie zysku lub też ograniczenie kosztów energii w przedsiębiorstwie. Większość źródeł OZE przy aktualnych warunkach rynkowych osiągnęła już tzw. grid parity to znaczy, że mogą one dostarczać energię po kosztach niższych lub równych cenie rynkowego nabycia energii. Jest to punkt, w którym źródła takie mogą rozwijać się bez subwencji. Należy jednak pamiętać, że rozwój OZE może przebiegać nierównomiernie w różnych obszarach kraju, wśród różnych grup, w różnych gałęziach gospodarki lub dla wybranych technologii. W tym celu część inwestycji nadal może być subsydiowana. Poniżej przedstawiono zestawienie programów wsparcia inwestycji dostępnych w ostatnim okresie na rynku polskim.

1. Mój prąd

Program „Mój prąd” znany jest prawdopodobnie wszystkim zainteresowanym rozwojem instalacji PV w Polsce. Pierwszy nabór wniosków rozpoczął się 30 sierpnia 2019 i do tej pory odbyło się ich aż 6. Według stanu na koniec maja 2023 r. dofinansowanie otrzymało 412 784 projektów instalacji PV, na łączną kwotę 1 741 735 374 zł, dzięki czemu udało się ograniczyć emisję CO₂ o ponad 1 906 879 160 kg/rok. Tak duże zainteresowanie programem wynika z prostoty jego działania, korzystnych metod rozliczania energii, jak również stopniowo spadających kosztów instalacji PV.

Na przestrzeni 6 zrealizowanych naborów program zmieniał się i aktualnie w programie mogą uczestniczyć 3 grupy wnioskodawców: (a) rozliczający się z wyprodukowanej energii elektrycznej w systemie net-billing, którzy nie skorzystali dotychczas z dofinansowania do mikroinstalacji fotowoltaicznej; (b) rozliczający się z wyprodukowanej energii elektrycznej w systemie opustów tzw. net-metering, którzy nie skorzystali dotychczas z dofinansowania do mikroinstalacji fotowoltaicznej, pod warunkiem przejścia na system rozliczania wyprodukowanej energii elektrycznej tzw. net-billing oraz (c) grantobiorcy (Wnioskodawcy) rozliczający się z wyprodukowanej energii elektrycznej w systemie opustów tzw. net-metering, którzy skorzystali z dofinansowania do mikroinstalacji fotowoltaicznej m.in. z programu Mój Prąd pod dodatkowymi warunkami.

Wysokość dofinansowania wynosi do 50% kosztów kwalifikowanych oraz nie więcej niż: dla instalacji PV 6 000 zł, instalacji PV oraz urządzeń dodatkowych lub samych urządzeń dodatkowych 7 000 zł, nawet do 28 500 zł w przypadku gruntowych pomp ciepła lub do 16 000 zł w przypadku magazynów energii.

Więcej informacji dotyczących naborów oraz programu priorytetowego „Mój prąd” znajduje się na stronie internetowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, pod adresem: https://mojprad.gov.pl/o-programie/nabor-v

1. Energia dla wsi

Program ten ma na celu zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach wiejskich lub wiejsko-miejskich. Jego beneficjentami mogą być rolnicy lub spółdzielnie energetyczne. W przypadku rolników przedmiotem wsparcia może być instalacja fotowoltaiczna lub wiatrowa o mocach z zakresu od 50 kW do 1 MW, lub elektrownia wodna i instalacja wytwarzania biogazu o mocy elektrycznej z zakresu od 10 kW do 1 MW i mocy cieplnej z zakresu 30 kW do 3 MW. Dodatkowo inwestycja może obejmować magazyn energii pod warunkiem zintegrowaniem go z powstającym źródłem energii. Inwestycje są wspierane, zarówno w postaci dotacji, jak i preferencyjnych pożyczek. Maksymalne poziomy wsparcia uzależnione są od statusu prawnego beneficjenta oraz rodzaju, wielkości i zakresu inwestycji. Budżet programu wynosi 1 mld zł, z czego 515 mln zarezerwowane jest na dofinansowanie w postaci pożyczki, a 485 mln na dotacje.

Więcej informacji dotyczących naborów oraz programu priorytetowego „Energia dla wsi” znajduje się na stronie internetowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, pod adresem: https://www.gov.pl/web/nfosigw/nabor-wnioskow-2023-energia-dla-wsi

1. Grant OZE

Grant OZE jest programem przygotowanym przez Bank Gospodarstwa Krajowego, a dofinansowaniu podlegają inwestycje z zakresu zakupu, montażu, budowy lub modernizacji instalacji odnawialnego źródła energii, z możliwością dofinansowania do 50 % kosztów przedsięwzięcia. Program ten przeznaczony jest dla szerokiego katalogu wnioskodawców między innymi wspólnot mieszkaniowych, jednostek samorządu terytorialnego, towarzystw budownictwa społecznego, społecznych inicjatyw mieszkaniowych, spółek prawa handlowego czy osób fizycznych.

Więcej informacji dotyczących naborów oraz programu priorytetowego „Grant OZE” znajduje się z stronie internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego, pod adresem: https://www.bgk.pl/podmioty-rynku-mieszkaniowego/efektywnosc-energetyczna-i-oze/grant-oze/#c26343

2. Programy lokalne

W wielu regionach Polski dostępne są również wojewódzkie, miejskie bądź gminne programy dofinansowania budowy instalacji OZE. Często oprócz osób fizycznych, beneficjentem takiego programu mogą być wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, przedsiębiorcy, stowarzyszenia, fundacje lub też inne osoby prawne. Wielkość dofinansowania oraz zasady jego ustalania określane są szczegółowo przez organizatora, a przez to w różnych regionach kraju mogą się one różnić. Przykładem takiego programu może być dotacja warszawska oferowana przez Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, obejmująca możliwość dofinansowania pomp ciepła (do 40 000 zł), kolektorów słonecznych (do 15 000 zł), instalacji PV (do 15 000 zł) czy turbin wiatrowych (do 15 000 zł).

Podsumowanie:

Przedstawione powyżej programy są jedynie wybranymi spośród szerokiej oferty potencjalnych źródeł dofinansowania instalacji OZE. Dodatkowo należy pamiętać o programach, w których można otrzymać dofinansowanie na inne cele takie jak termomodernizacja czy poprawa efektywności energetycznej. Przykładem takiego programu jest „Czyste powietrze”, w ramach którego dofinansowanie może obejmować zakup nowej instalacji centralnego ogrzewania, mikroinstalacji PV, przegród budowlanych (okna, drzwi itp.), wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła czy przeprowadzenie audytu energetycznego.

Więcej informacji dotyczących naborów oraz programu „Czyste Powietrze” znajduje się na stronie internetowej pod adresem: https://czystepowietrze.gov.pl/

Opisy tych i innych programów dofinansowania dla poszczególnych beneficjentów znajdują się na stronach operatorów tych środków na przykład: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jak również stronach jednostek samorządu terytorialnego.

Prosument to wytwórca energii elektrycznej produkujący ją na własne potrzeby. Energia ta zwykle pochodzi z odnawialnych źródeł, na przykład z paneli fotowoltaicznych, turbin wiatrowych lub biogazowni. Ewentualne nadwyżki mogą być wprowadzane do sieci. Wartość wprowadzonej do sieci energii jest rozliczna w ciągu 12 miesięcy w rachunkach za zakup energii elektrycznej. Energia wytworzona i skonsumowana w ciągu tej samej godziny stanowi autokonsumpcję i nie jest obciążona kosztami zakupu energii ani opłatami dystrybucyjnymi.

Jeśli instalacja OZE jest podłączona do instalacji elektrycznej w miejscu zużywania energii, wtedy mówimy o prosumencie indywidualnym. Jest to rozwiązanie odpowiednie dla domów jednorodzinnych, przedsiębiorców, którzy posiadają własne budynki, a także części wspólnych budynków wielolokalowych – jeżeli moc instalacji wystarcza jedynie na pokrycie zapotrzebowania tych części.

Gdy instalacja podłączona jest do sieci dystrybucyjnej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji budynku wielolokalowego, z której prosument pobiera energię na potrzeby swojego lokalu, mówimy o prosumencie zbiorowym. Może to być osoba, która wytwarza energię elektryczną z instalacji OZE na własne potrzeby, ale mieszka budynku wielolokalowym, gdzie dach jest częścią wspólną.

Jest to rozwiązanie przydatne w budynkach wielolokalowych, jeśli moc instalacji przekracza zapotrzebowanie części wspólnych budynku. Prosumentem zbiorowym może być część wspólna, mogą to być lokatorzy, ale także przedsiębiorcy, którzy eksploatują lokale w takim budynku. Energia wytworzona w takiej instalacji jest przypisywana według udziału.

Gdy nie ma możliwości zamontowania instalacji na swoim budynku lub budynku wielolokalowym, w związku z czym instalacja OZE nie jest podłączona do instalacji elektrycznej w miejscu zużywania energii ani do wewnętrznej instalacji, mamy do czynienia z prosumentem wirtualnym.

We wszystkich powyższych przypadkach rozliczenia prowadzone są na podstawie ilości energii sumarycznej zbilansowanej w każdej godzinie, ale w czasie nie krótszym niż godzina.

Do 30 czerwca 2024 roku wartość energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej jest wyznaczana dla każdego miesiąca na postawie rynkowej miesięcznej ceny energii. Od 1 lipca 2024 roku wartość energii elektrycznej wprowadzonej do sieci będzie wyznaczana dla każdej godziny na postawie rynkowej ceny energii.

Gdy prosument wytwarza i pobiera energię w ciągu tej samej godziny, od takiej energii nie uiszcza się opłat z tytułu jej sprzedaży oraz dystrybucji. Jeśli w ciągu tej samej godziny prosument wytworzył więcej energii niż zużył, jest ona wprowadzana do sieci. Ilość wprowadzonej energii jest rejestrowana przez operatora systemu elektroenergetycznego, a następnie mnożona przez rynkową miesięczną cenę energii elektrycznej, wyznaczonej dla danego miesiąca kalendarzowego.

Ilość i wartość energii są ewidencjonowana przez sprzedawcę na koncie prosumenta jako depozyt prosumencki. Depozyt jest przeznaczony na rozliczenie zobowiązań za zakup energii elektrycznej – sprzedawca obniża rachunek za pobraną energię w cenach detalicznych o wartość rynkową wprowadzonej energii w cenach hurtowych.

Depozyt może być rozliczony w ciągu 12 miesięcy od momentu przypisania danej kwoty jako depozytu. Po upływie tego terminu środki są zwracane w ciągu następnego miesiąca, jednak zwrot nie może przekroczyć 20% depozytu dla danego miesiąca. Środki powyżej 20% są umarzane.

Źródło:

https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/prosument-zbiorowy-w-polsce

Już 3 października br. odbędzie się III ogólnopolska konferencja pn. „Inteligentnie w energetyce. Wsparcie budowy inteligentnej sieci energetycznej w Polsce”

Data: 3 października 2023 r., godz. 9:00-16:00,

Miejsce: Hotel Warszawianka (sala Europejska II), Jachranka 77, 05-140, Serock

Formularz zgłoszeniowy: Rejestracja na III Ogólnopolską Konferencję ISE

„Inteligentnie w energetyce” to jeden z kluczowych projektów realizowanych przez Ministra Klimatu i Środowiska, który wpisuje się w proces transformacji energetycznej Polski.

Jego celem jest poszerzenie wiedzy i podniesienie świadomości użytkowników energii elektrycznej, osób odpowiedzialnych za tworzenie otoczenia rynkowo-regulacyjnego i przedsiębiorstw energetycznych w zakresie korzyści, jakie niesie wdrażanie inteligentnych sieci elektroenergetycznych (ISE) z uwzględnieniem kwestii cyberbezpieczeństwa.

Należy podkreślić, że inteligentne opomiarowanie to ważny element krajowej transformacji sektora energetycznego, która jest oparta o cyfryzację, inteligentne sieci i inteligentne liczniki zdalnego odczytu. Zmiany te umożliwią bezpieczną integrację odnawialnych źródeł energii w systemie, rozwój rynku prosumentów oraz wykorzystanie potencjału aktywnych odbiorców, co z pewnością wpłynie pozytywnie na cały system elektroenergetyczny Polski.

III ogólnopolska konferencja będzie zwieńczeniem inicjatywy umożliwiającej wymianę wiedzy i doświadczeń eksperckich z zakresu inteligentnych sieci energetycznych (Smart Grids), nowych technologii, procesów wdrażających liczniki zdalnego odczytu (LZO) oraz uregulowań prawnych dotyczących ww. tematyki, które integrują działania wytwórców, sprzedawców, dystrybutorów i odbiorców energii elektrycznej. Podczas wydarzenia Eksperci poruszą najważniejsze kwestie związane z inteligentnymi licznikami oraz OIRE i CSIRE, a podczas panelu dyskusyjnego opowiedzą o szansach i wyzwaniach związanych z inteligentnym opomiarowaniem.

Konferencja prowadzona będzie w formule hybrydowej – możliwy jest udział stacjonarny lub online.

Jako infrastrukturę sieci domowej (ISD) rozumie się urządzenia domowe wpięte we wspólną sieć zapewniającą wymianę informacji pomiędzy tymi urządzeniami celem inteligentnego zarządzania nimi.

W skład ISD mogą wchodzić routery, switche, urządzenia typu „smart” czyli przede wszystkim pompy ciepła, instalacje fotowoltaiczne oraz sprzęt AGD jak: telewizory, lodówki, pralki czy też kuchenki. Z punktu widzenia domownika, takie rozwiązania podnoszą jakość i komfort życia, poprzez np. odpowiednie sterowanie żaluzjami, temperaturą otoczenia, a nawet zautomatyzowane domawianie brakującej żywności w naszych lodówkach. W tym wypadku cała komunikacja realizowana jest wewnątrz sieci domowej za pomocą indywidualnej sieci internetowej LAN (Local Area Network). Na ISD zatem można spojrzeć z punktu pojedynczego gospodarstwa domowego i czerpanych z tego tytułu korzyści.

Istnieje jednak drugie podejście do ISD o dużo szerszym znaczeniu. W szczególności jeżeli mowa o inteligentnym wykorzystaniu energii elektrycznej w całym systemie elektroenergetycznym. Przy tym podejściu warto zaznaczyć obopólną korzyść, tj. pojedynczego gospodarstwa inwestującego w zarządzanie urządzeniami smart i wykorzystującego produkcję energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii (OZE), ale też całego systemu elektroenergetycznego. Punktem pozyskiwania informacji o zużyciu energii przez odbiorcę w tym przypadku jest licznik zdalnego odczytu posiadający port ISD. Na ten port licznik energii elektrycznej wystawia dane pomiarowe w trybie online zawierające informacje o niewykorzystanej energii elektrycznej z OZE oraz zużyciu energii pochodzącej z sieci dystrybucyjnej. System odbiorcy zarządzający urządzeniami typu „smart” na podstawie danych pozyskanych z licznika energii elektrycznej i urządzeń zainstalowanych w domu, może podejmować decyzję o efektywnym jej wykorzystaniu. Możemy wyobrazić sobie sytuację, że smart dom wyposażony jest w urządzenia takie jak instalacja fotowoltaiczna, magazyn energii, pompa ciepła oraz urządzenia smart AGD. System zarządzający infrastrukturą domową na podstawie zebranych danych (o produkcji energii z inwertera, przekazywaniu jej do sieci z licznika) może podejmować decyzję o podwyższeniu lub obniżeniu temperatury w domu, naładowaniu lub rozładowywaniu magazynu energii lub samochodu elektrycznego. Dzięki takiemu podejściu obniżają się koszty wykorzystywania energii elektrycznej dla odbiorcy. A co z systemem elektroenergetycznym? Gdzie tu jest korzyść?

Dzięki temu, że odbiorca zużywa energię ze źródeł OZE w momencie jej nadprodukcji, umożliwia tym samym produkowanie innym odbiorcom – czyli uniknie się tzw. odstawiania inwerterów. Ogranicza się też straty na przesyle energii i zmniejsza koszty ponoszone przez spółki dystrybucyjne na inwestycje pozwalające na generację energii przez źródła rozproszone.

Na mocy Dyrektywy 2009/72/WE dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej przewiduje się, że państwa członkowskie Unii Europejskiej lub organy regulacyjne, w celu promowania efektywności energetycznej, zalecą przedsiębiorstwom energetycznym umożliwienie świadczenia usług zarządzania energią. Efektem jest wprowadzenie przez spółki dystrybucyjne (OSD) w licznikach energii elektrycznej portu ISD pozwalającego na optymalizację wykorzystywania energii przez odbiorcę.

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie systemu pomiarowego każdy licznik energii elektrycznej zdalnego odczytu musi posiadać port ISD. W załączniku nr 1 do rozporządzenia pkt. 7.3.2 znajduje się opis tego wymagania: „Licznik zdalnego odczytu wyposaża się w co najmniej następujące interfejsy komunikacyjne do komunikacji lokalnej: Wireless M-Bus zgodny z najlepszą praktyką i aktualnym poziomem wiedzy technicznej opisanym w szczególności w odpowiednich Polskich Normach lub normach wydawanych przez krajowe lub międzynarodowe organizacje, w tym w normie PN-EN 13757-4, działający na częstotliwości 868 MHz, służący do komunikacji z infrastrukturą sieci domowej.” Komunikacja na tym interfejsie odbywa się w czasie zbliżonym do rzeczywistego. W uzasadnionych przypadkach operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego może zastosować inny równoważny rodzaj interfejsu komunikacyjnego.

Wszyscy Operatorzy systemów Dystrybucyjnych planują i wdrażają liczniki umożliwiające taką komunikację. W jednym przypadku jest to port USB, do którego można podpiąć dowolne, kompatybilne urządzenie, posiadające komunikację bezprzewodową (Wireless M-Bus, WIFI, inne) lub komunikację przewodową, o ile zachodzi taka potrzeba. W innym przypadku jest to bezpośrednie zastosowanie komunikacji Wireless M-Bus 868 MHz. Zarówno jedno, jak i drugie rozwiązanie daje możliwość pozyskiwania danych z licznika i zarządzania nimi.

Obecnie wszystkie OSD zainstalowały łącznie 1 538 875 szt. liczników spełniających wymogi powyższego Rozporządzenia. W Polsce możemy zaobserwować jeszcze niszę, która polega na braku firm prowadzących usługi zarządzaniem energią u odbiorców z taryf G.

Potencjał jest jednak spory, ponieważ od 2017 r. cały czas widzimy przyrost mikroinstalacji.
Na dzień 1 stycznia 2023 r. łączna liczba mikroinstalacji wyniosła 1 210 299 szt. o mocy 9,254 GW.

Rys.1 Liczba mikroinstalacji przyłączonych przez OSD 2021/2023.

Źródło: http://www.ptpiree.pl/energetyka-w-polsce/energetyka-w-liczbach/mikroinstalacje-w-polsce

 

Weźmy teraz pod uwagę urządzenia typu smart, takie jak pompy ciepła. W 2022 r. w stosunku do 2021 r. sprzedaż pomp ciepła w Polsce wzrosła o 120%.

 

Rys.2 Liczba sprzedanych pomp ciepła w latach2010-2022 r..

Źródło: https://rynek-ciepla.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/imponujacy-wzrost-rynku-pomp-ciepla-w-polsce

Ogromny wzrost zakupu pomp ciepła widoczny jest w całej Europie. W Niemczech odnotowano 53% wzrost sprzedaży, w Norwegii 25% wzrost, w Szwajcarii pomimo bardzo dojrzałego rynku pomp ciepła w tym kraju, w 2022 r. odnotowano 23% wzrost. Z kolei w Belgii, podobnie jak to się stało w Polsce, rynek pomp ciepła w 2022 r. uległ podwojeniu. Przy zestawieniu tych danych ze wzrostem liczby sprzedanych mikroinstalacji fotowoltaicznych energii elektrycznej, widać duży potencjał do inteligentnego zarządzania energią u odbiorców drobnych, jakimi są gospodarstwa domowe.

Obserwując rozwijający się rynek urządzeń inteligentnych mających dostęp do Internetu, ciągły przyrost mikroinstalacji OZE oraz chociażby zmiany dotyczące samochodów elektrycznych, celowe  staje się inteligentne zarządzanie energią elektryczną.

Źródła:

1. Ustawa – Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z nowelizacjami
2. Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie systemu pomiarowego (Dz.U. 2022 poz. 788)
3. Raport technologiczny ISD w ramach Inteligentnych Sieci/HAN within Smart Grids (http://kigeit.org.pl/FTP/PRCIP/Literatura/022_Raport_2012_ATK_Technologiczny.pdf )
4. http://www.ptpiree.pl/energetyka-w-polsce/energetyka-w-liczbach/mikroinstalacje-w-polsce
5. https://rynek-ciepla.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/imponujacy-wzrost-rynku-pomp-ciepla-w-polsce

W skład Smart Grid wchodzą:

• linie przesyłowe i dystrybucyjne;
• elementy infrastruktury takie jak transformatory z czujnikami diagnozującymi ich pracę, automatykę zabezpieczającą – np.: przywracającą zasilanie w przypadku zwarcia, stacje rozdzielcze, linie zasilające odbiorców;
• urządzenia pomiarowe i urządzenia automatyki, w tym inteligentne liczniki wraz z systemami do automatyzacji rozliczeń i zdalnej rekonfiguracji urządzeń;
• rozproszone jednostki wytwórcze, czyli systemy fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe, małe elektrownie wodne, biogazownie, systemy geotermalne itp.
• obiekty wirtualne, takie jak autonomiczne obszary energetyczne – tzw. klastry energii oraz elektrownie wirtualne – grupujące drobne jednostki wytwórcze na poziomie sieci, by oferować energię na rynku;
• bazy danych i systemy teleinformatyczne, które komunikują się z urządzaniami sieciowymi, monitorują wartości napięć, działania i kondycję techniczną urządzeń sieciowych;
• systemy informatyczne przetwarzające dane oraz zarządzające takim aspektami jak planowane lub awaryjne wyłączenia, wykrywanie awarii, lokalizacja uszkodzenia, szacowanie czasu naprawy uszkodzenia.

Dlaczego Smart Grid jest „smart”?

Technologie wchodzące w skład Smart Grid automatyzują pracę sieci i informują o jej bieżącym stanie.  Ułatwiają również regulację wartości napięć, zarządzają obciążalnością sieci oraz ułatwiają zarządzanie zapotrzebowaniem na energię w sytuacjach awaryjnych.

Smart Grid umożliwia pozyskiwanie informacji o stanie i kondycji poszczególnych urządzeń sieciowych. Dzięki zastosowaniu odpowiednich algorytmów przewiduje awarie oraz nietypowe sytuacje, co pozwala na zaplanowanie z wyprzedzeniem odpowiednich działań – na przykład oszacowanie czasu pracy bez awarii i zaplanowanie prac konserwacyjnych w odpowiednim czasie.

System Smart Grid jest przystosowany do zmiennej ilości energii generowanej z OZE – umożliwia przyłączenie do sieci mikrogeneratorów na poziomie niskiego napięcia i zasobników energii, umożliwia zarządzanie rozproszoną generacją. Pozwala też zarządzać urządzeniami w gospodarstwie domowym, które znajdują się „z drugiej strony licznika”.

Inteligentne sieci elektroenergetyczne (ISE) to innowacyjne rozwiązanie, dzięki któremu w polskim sektorze energetycznym dochodzi do ważnych i kluczowych zmian, wpływających na jego jakość. Zintegrowane technologie, zaawansowane systemy monitorowania i zarządzania, a także rozwój odnawialnych źródeł energii tworzą nową erę w dostawie energii elektrycznej, bez której już praktycznie nie jesteśmy w stanie funkcjonować. Istotne jest więc aby nasze sieci były w bardzo dobrym stanie technicznym. Poniżej przedstawiono siedem kluczowych aspektów inteligentnej sieci elektroenergetycznej, które są istotne dla polskiego systemu elektroenergetycznego.

1. Czym jest inteligentna sieć elektroenergetyczna?

Inteligentna sieć elektroenergetyczna stanowi nowoczesne rozwiązanie, które ma na celu ulepszenie modelu tradycyjnego. Jest to więc kompleksowy system, który integruje zaawansowane technologie, umożliwiając przy tym optymalizację przesyłu energii, zminimalizowanie strat oraz lepsze wykorzystanie OZE. Dzięki ISE, możliwe jest również zdalne monitorowanie i zarządzanie siecią, co przekłada się na poprawę efektywności i elastyczności całego systemu [1].

2. Technologie stosowane w inteligentnej sieci elektroenergetycznej.

W Polsce wykorzystuje się nowoczesne technologie, takie jak Advanced Metering Infrastructure (AMI), które umożliwiają zdalny odczyt i zarządzanie inteligentnymi licznikami energii. Te innowacyjne liczniki pozwalają na precyzyjne monitorowanie zużycia energii – umożliwiają m.in. obniżenie rachunków za energię poprzez jej racjonalne wykorzystywanie. Istotnym elementem jest również fakt, że wpływają one na świadomość odbiorców, co sprzyja poczynianym przez nich oszczędnościom energii. Dodatkowo rozwija się system monitorowania i zarządzania, które wykorzystują zaawansowane algorytmy analizy danych i sztuczną inteligencję. Te technologie umożliwiają lepsze prognozowanie zapotrzebowania na energię, szybką reakcję na awarie oraz integrację OZE.

3. Rola odnawialnych źródeł energii w inteligentnej sieci elektroenergetycznej.

Inteligentna sieć elektroenergetyczna w Polsce odgrywa kluczową rolę w rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE). Dzięki zaawansowanym systemom monitorowania, integracji i zarządzania, możliwe jest skuteczne wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii w kraju. Inteligentna sieć umożliwia lepsze prognozowanie i dostosowanie produkcji energii z OZE do aktualnego zapotrzebowania, co przyczynia się do zwiększenia efektywności i stabilności systemu elektroenergetycznego. Dodatkowo, inteligentne liczniki energii umożliwiają śledzenie i premiowanie produkcji energii ze źródeł odnawialnych, co motywuje inwestorów do rozwijania nowych projektów związanych z OZE. Dzięki temu Polska ma duży potencjał rozwoju odnawialnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna, wiatrowa czy biogaz, co przyczynia się do transformacji energetycznej kraju i redukcji emisji gazów cieplarnianych.

4. System zarządzania i monitoringu w inteligentnej sieci elektroenergetycznej.

Systemy zarządzania i monitoringu ISE w Polsce są stale rozwijane. W ramach programu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej „Inteligentne sieci elektroenergetyczne” (2009-2020), zainstalowano ponad 7 tysięcy urządzeń monitorujących stan linii elektroenergetycznych. Systemy te umożliwiają szybką lokalizację i usuwanie awarii, co przyczynia się do skrócenia czasu przerw w dostawie energii. Dodatkowo, stosuje się technologie Advanced Distribution Management System (ADMS), które integrują dane z różnych źródeł, umożliwiając efektywne zarządzanie siecią elektroenergetyczną w czasie rzeczywistym.

5. Wpływ inteligentnej sieci elektroenergetycznej na efektywność energetyczną.

Inteligentna sieć elektroenergetyczna w Polsce przyczynia się do poprawy efektywności energetycznej w kraju. Dzięki zdalnemu monitorowaniu i zarządzaniu zużyciem energii, odbiorcy mają możliwość świadomego kontrolowania i optymalizowania swojego wykorzystania energii elektrycznej. Inteligentne liczniki energii umożliwiają dokładne śledzenie zużycia energii w czasie rzeczywistym, co pomaga identyfikować obszary nadmiernego zużycia i wprowadzać zmiany mające na celu oszczędność. Dzięki temu, odbiorcy mogą redukować koszty energii i zmniejszać swoje środowiskowe ślady poprzez efektywne zarządzanie energią. Inteligentna sieć elektroenergetyczna przyczynia się również do minimalizacji strat energii w procesie przesyłu i dystrybucji, co ma pozytywny wpływ na ogólną efektywność systemu elektroenergetycznego w Polsce.

6. Cyberbezpieczeństwo w inteligentnej sieci elektroenergetycznej.

Jednym z kluczowych aspektów ISE jest zapewnienie wysokiego poziomu cyberbezpieczeństwa. Z uwagi na rosnącą złożoność i łączność systemu, istnieje konieczność ochrony przed potencjalnymi zagrożeniami cybernetycznymi. W Polsce wprowadza się odpowiednie środki i mechanizmy, aby zabezpieczyć system przed atakami i nieuprawnionym dostępem do infrastruktury energetycznej. Wykorzystuje się zaawansowane technologie, takie jak sieci wirtualne, systemy detekcji zagrożeń, firewalle i kryptografię, w celu zapewnienia poufności, integralności i dostępności danych. Przeprowadza się również regularne audyty bezpieczeństwa oraz szkolenia dla personelu, aby podnosić świadomość i umiejętności związane z cyberbezpieczeństwem. Działania te mają na celu minimalizację ryzyka ataków i zapewnienie niezawodności oraz ochrony całej infrastruktury elektroenergetycznej w Polsce [2].

7. Korzyści dla odbiorców w inteligentnej sieci elektroenergetycznej.

Inteligentne sieci elektroenergetyczne przynoszą wiele korzyści dla odbiorców energii w Polsce. Dzięki zdalnemu monitorowaniu i zarządzaniu zużyciem energii, odbiorcy mogą bardziej świadomie kontrolować swoje wydatki energetyczne i dostosować swoje zachowanie do bardziej efektywnego zużycia energii. Gospodarstwa domowe korzystające z inteligentnych liczników energii mogą osiągnąć oszczędności na poziomie 10% rocznie [3]. Ponadto, inteligentna sieć elektroenergetyczna umożliwia szybką i precyzyjną reakcję na awarie, minimalizując przerwy w dostawie energii dla odbiorców.

Podsumowanie:

Inteligentna sieć elektroenergetyczna staje się coraz bardziej powszechna w Polsce, a jej wpływ na sektor energetyczny i codzienne życie odbiorców jest niezaprzeczalny. Dzięki zastosowaniu zaawansowanych technologii, optymalizacji przesyłu energii i świadomemu zarządzaniu zużyciem, inteligentna sieć elektroenergetyczna przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, minimalizacji strat energii i obniżenia emisji gazów cieplarnianych. Wdrażanie inteligentnej sieci elektroenergetycznej w Polsce jest krokiem w stronę nowoczesnego, efektywnego i zrównoważonego sektora energetycznego.

[1]https://www.parp.gov.pl/images/wydarzenia/Izabela_Zylinska_Smart_Grid__Inteligentne_sieci_elektroenergetyczne_w_zapewnianiu_bezpieczestwa_energetycznego.pdf

[2] Kucharska, A. (2020). Cybersecurity challenges in Poland in the face of energy transition. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 18(1), 141–159.

[3] https://ise.ure.gov.pl/ise/aktualnosci/4090,Inteligentne-systemy-pomiarowe-umozliwia-oszczedzanie-energii.html

Zgodnie z prawem Unii Europejskiej Polska zobowiązana była do wygenerowania w 2020 roku 15% energii z OZE. Cel ten został osiągnięty z nawiązką.

Czym dokładnie są te źródła energii?

W coraz większym stopniu energetyka odchodzi od pierwotnego scentralizowanego charakteru, na rzecz energetyki lokalnej i rozproszonej. Aby w pełni móc realizować politykę zdecentralizowanego wytwarzania energii, powinna ona być odbierana jak najbliżej miejsca jej wytworzenia. Jedną z podstawowych zalet takiego rozwoju jest zmniejszenie obciążenia sieci dystrybucyjnych oraz przesyłowej, przez które energia nie musi być transportowana na znaczne odległości. Zmniejsza to koszty związane z rozbudową i modernizacją sieci, co w sposób znaczący może wpływać na koszty działania systemu elektroenergetycznego, a tym samym na obniżenie rachunków.

Poniżej przedstawiono główne instrumenty wsparcia dla realizacji inicjatyw skutkujących rozwojem lokalnego wytwarzania i wykorzystywania energii elektrycznej lub ciepła.

1. Klastry energetyczne

Samo pojęcie klastra energii wprowadzone zostało w nowelizacji ustawy z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw [1], natomiast w aktualnie procedowanym projekcie ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw pojęcie klastra energii i systemu zachęt do jego wdrażania są znacząco rozszerzone. Pojęcie to może zostać zdefiniowane jako porozumienie, którego przedmiotem jest współpraca w zakresie wytwarzania, magazynowania, równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji energii w celu zapewnienia jego stronom korzyści gospodarczych, społecznych, środowiskowych lub zwiększenie elastyczności systemu elektroenergetycznego. Klaster taki może zostać utworzony na obszarze jednego powiatu lub 5 sąsiadujących gmin, pod warunkiem, że cały obszar objęty klastrem znajduje się na obszarze działania jednego operatora systemu dystrybucyjnego. Głównym mechanizmem zachęcającym do tworzenia klastrów energii ma być zwolnienie z opłaty OZE, opłaty kogeneracyjnej, obowiązków związanych ze świadectwami pochodzenia i świadectwami efektywności energetycznej oraz dodatkowe korzyści w zakresie usług dystrybucji, których wysokość zależy od ilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii i będą one uzależnione od spełnienia warunków w zakresie osiągnięcia odpowiedniego poziomu zużycia własnego [2].

1. Obywatelskie społeczności energetyczne

Zgodnie z dyrektywą 2019/944 poszczególni członkowie Unii Europejskiej zobligowani są do umożliwienia tworzenia obywatelskich społeczności energetycznych [3]. Przedmiotem działalności takich stowarzyszeń może być między innymi wytwarzanie, dystrybucja, handel lub magazynowanie energii, z zastrzeżeniem, że obszar funkcjonowania takiej społeczności jest ograniczony do terenu funkcjonowania jednego operatora systemu dystrybucyjnego. Głównym zamysłem stojącym za umożliwieniem ich działalności jest bezpośredni udział odbiorców końcowych w łańcuchu dostaw energii, w tym dzielenie się energią z innymi odbiorcami. W przeciwieństwie do przedsiębiorstw, których działania nastawione są na osiągnięcie zysku, celem takiego wspólnego przedsięwzięcia członków społeczności jest ograniczenie kosztów pozyskania energii oraz zwiększenie efektywności energetycznej. Uregulowanie społeczności energetycznych w aktualnie procedowanym przez Sejm projekcie ustawy (nr druku 3237) ma na celu zapewnienie stabilnych ram prawnych oraz konkurencyjnego i niedyskryminującego zakresu obowiązków w stosunku do innych uczestników rynku. Obywatelskie społeczności energetyczne zgodnie z projektowanymi przepisami zapewniony będą miały udział we wszystkich rynkach energii, zarówno w sposób zagregowany, jak i indywidualny, a ewentualne podziały i rozliczenia energii dokonywane będą na podstawie zapisów statutowych lub umowach członków tejże społeczności [4].

1. Prosument wirtualny

Przepisy w zakresie prosumenta wirtualnego energii odnawialnej zostały ustanowione w ustawie z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii i wejdą w życie z dniem 2 lipca 2024 r. Samo pojęcie definiowane jest jako: odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w instalacji odnawialnego źródła energii przyłączonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej w innym miejscu niż miejsce dostarczania energii elektrycznej do tego odbiorcy. W praktyce oznacza to, że prosument nie musi już korzystać z energii wyprodukowanej bezpośrednio w miejscu, w którym energię pobiera. Rozwiązanie takie sprawdza się w szczególności w przypadku tych odbiorców, którzy chcieliby zostać prosumentami, ale ze względów technicznych lub innych nie mogą pozwolić sobie na instalację źródeł OZE w miejscu swojego zamieszkania. Ustawa nie nakłada szczególnych ograniczeń lokalizacyjnych dla takiego źródła OZE, ale w sposób szczególny narzędzie takie może być użyteczne w przypadku wspólnot mieszkaniowych czy osiedli domów szeregowych [5].

1. Prosument zbiorowy

Ze względów technicznych, ekonomicznych oraz prawnych wytwarzanie energii oraz jej wykorzystywanie lub rozliczanie przez poszczególnych mieszkańców budynku wielolokalowego było utrudnione. W celu dalszego rozwoju instalacji prosumenckich ustawodawca, w nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii, zdecydował o ustanowieniu oraz wdrożeniu rozwiązań dla prosumenta zbiorowego. Zgodnie z definicją jest to: odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji lub małej instalacji przyłączonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego, w której znajduje się punkt poboru energii elektrycznej tego odbiorcy. W praktyce oznacza to, że przykładowo, jeżeli spółdzielnia mieszkaniowa zdecyduje się wybudować instalację wytwórczą OZE na dachu budynku lub na terenie go otaczającym, może przekazywać mieszkańcom tego budynku, który zawarli umowę prosumencką, część energii pochodzącej z tego źródła, a nie wykorzystywać jej jedynie na potrzeby własne budynku [5].

Podsumowanie

Te i inne zmiany charakteru wytwarzania, dystrybucji, wykorzystania energii znacząco wpływają na konieczność dokonywania coraz większej ilości pomiarów energii. W tym celu niezbędne stało się stosowanie liczników zdalnego odczytu oraz agregowanie danych w bazach danych w celu jednolitego i właściwego rozliczania energii zarówno pobranej, jak i oddanej do sieci przez poszczególnych prosumentów lub uczestników spółdzielni oraz klastrów energii. Niemniej, rozwój energetyki lokalnej i rozproszonej daje wiele szans i możliwości na wzrost bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju oraz na uniezależnienie się od dostaw zagranicznych. Każde działanie, mające na celu zwiększenie aktywności na rynku energii odbiorców końcowych to krok ku rozwojowi gospodarczemu, a tym samym zmniejszeniu kosztów wytwarzania energii oraz rachunków za nią.

 

Źródła:

[1] Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2016. poz. 925);

[2] Sejm RP: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/agent.xsp?symbol=RPL&Id=RM-0610-45-23

[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE (L 158/125);

[4] Sejm RP: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/agent.xsp?symbol=RPL&Id=RM-0610-42-23

[5] Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2021 poz. 2376).

Światło jest nieodłącznym elementem codziennego życia i bez niego nie jesteśmy w stanie funkcjonować. Jednocześnie światło zużywa sporo energii i generuje koszty. Odpowiednio zaplanowane oświetlenie w domu pozwoli znacznie zmniejszyć zużycie prądu, a tym samym przyczynić się do oszczędności w naszym budżecie domowym. Oto kilka praktycznych wskazówek, jak zaplanować oświetlenie, by oszczędzać energię.

Zacznijmy od podstawy, czyli energooszczędne żarówki

Są droższe od tradycyjnych, jeśli porównujemy jednorazowy zakup. Są jednak trwalsze i zużywają mniej prądu. Gdy rozpatrujemy nasze wydatki w dłuższym czasie, przynoszą oszczędności.

Na rynku mamy kilka opcji do wyboru.

Żarówki halogenowe. Dają jednolite, niemigające światło i wiernie oddają kolor. Dają możliwość zastosowania ściemniaczy. Mają szybki zapłon, w związku z czym nadają się do zastosowania w łazience lub kuchni czy innym pomieszczeniu, gdzie często wchodzimy i wychodzimy. Ekologiczne żarówki halogenowe mogą mieć trwałość do 2 lat i pozwalają zaoszczędzić do 30% energii.

Świetlówki energooszczędne. Mogą mieć różne kształty i wiele barw światła. Przy właściwym użytkowaniu świetlówka może działać nawet do 10 lat. Pozwala na zmniejszenie zużycia o 65-80%. By świetlówka była efektywna, powinna działać co najmniej godzinę. Dlatego też takie źródło światła powinniśmy zamontować w miejscu, które potrzebujemy oświetlać przez dłuższy czas. Świetlówki mają też swoje wady: mogą być męczące dla oczu, niezbyt adekwatnie oddają kolory. Z racji, że zawierają rtęć, mogą być niebezpieczne w razie stłuczenia, więc powinny być utylizowane w specjalnie przeznaczonych do tego miejscach.

Oświetlenie LED. Ten typ oświetlenia przyniesie największe oszczędności. Lampy LED bardzo dobrze oddają barwy, niewiele się nagrzewają, można osiągnąć różne kolory światła. Nie zawierają toksyn (np. rtęci). Są niewrażliwe na liczbę włączeń i wyłączeń, w związku z czym nadają się do toalet czy innych pomieszczeń, gdzie wchodzimy na krótko. Nadają się również do współpracy z czujnikami ruchu.

Cena lamp ledowych jest wysoka, ale zużycie energii jest 90% mniejsze od żarówek tradycyjnych, a ich trwałość osiąga nawet 25 lat. W dłuższym okresie jest to niewątpliwa oszczędność.

Przy kupowaniu żarówek warto zwracać uwagę na następujące parametry: ilość wat (W), czyli moc jaką zużywa żarówka oraz ilość lumenów (lm) określająca natężenie strumienia światła. Wybieramy te produkty, które przy jak najniższej mocy generują jak najwięcej lumenów.

Korzystajmy ze światła dziennego

Przy planowaniu pomieszczeń w domu, warto dopasować liczbę i wielkość okien do funkcji miejsca. Jeśli jest to pomieszczenie, gdzie pracujemy, bawimy się czy w ogóle przebywamy w ciągu dnia, warto zadbać, by było tam jak najwięcej dziennego światła.

Istotna jest również strona świata, na którą wychodzą okna. Pomieszczenie, które ma okna skierowana na północ, lepiej sprawdzi się jako sypialnia, gdzie przebywamy głównie w nocy.

Sztuczki architektów

Warto wykorzystać kilka trików optycznych, które zwiększą intensywność światła – tego dziennego, jak również sztucznego. Jasne ściany i sufity lepiej odbijają światło i sprawią, że pomieszczenie wyda się jaśniejsze przy mniejszej ilości światła. Podobnie jak białe, błyszczące fronty szafek, komód i szaf, duże lustra oraz jasne zasłony. Warto unikać ciemnych zasłon oraz ciemnych mebli.

Więcej punktów świetlnych

Planując oświetlenie w pomieszczeniach, warto zastosować więcej punktów świetlnych. Zamiast jednego światła górnego, można zaplanować kilka punktów w miejscach, gdzie planujemy prace domowe, czytanie, zabawę z dziećmi. Może to być oświetlenie dodatkowe w postaci kinkietów, lamp biurkowych, stołowych lub podłogowych. Gdy mamy więcej punktów świetlnych, światło górne może mieć niższą moc. Dobrym rozwiązaniem jest również ledowa listwa sufitowa, która daje delikatne światło ambientowe, a które możemy uzupełniać dodatkowym światłem funkcyjnym, w zależności od tego, co planujemy robić – czytać, pracować, oglądać telewizję.

W długich pomieszczeniach jak korytarz albo wąska kuchnia zamiast jednego mocnego światła górnego, warto zastosować kilka punktów o niższej mocy, co pozwoli na bardziej równomierne oświetlenie całego pomieszczenia. W kuchni pamiętajmy o oświetleniu blatu. Tutaj bardzo dobrze sprawdzą się listwy ledowe umieszczone pod górnymi szafkami. Jeśli planujemy kącik jadalny, warto powiesić lampę sufitową dokładnie nad środkiem stołu. Wtedy lampa nie potrzebuje tak dużej mocy, jak ta, umiejscowiona na środku sufitu.

Włączanie, wyłączanie, ściemnianie

Stosujmy ściemniacze i czujniki ruchu. Ściemniacze przydadzą się do światła górnego – gdy planujemy oglądać telewizję lub czytać książkę przy lampce nocnej albo gdy chcemy mieć bardziej intymny nastrój. Czujniki światła znajdują zastosowanie w pomieszczeniach, do których wchodzimy na chwilę i nie przebywamy długo, na przykład korytarz, albo spiżarnia. Niektórzy stosują czujniki ruchu w toalecie, choć ma to swoje wady.

Do oświetlenia tarasu czy ogrodu zastosujmy lampy solarne, które nie wymają podłączenia do prądu i zapalą się same po zapadnięciu zmroku.

Pamiętajmy o odpowiedniej liczbie włączników i wyłączników. Warto przemyśleć, gdzie nam będzie wygodnie włączać, a potem wyłączać światło. Dla przykładu, gdy wchodzimy do sypialni, włączamy światło przy drzwiach, a chcemy je wyłączyć, gdy już jesteśmy wygodnie ułożeni do snu. Wtedy przydaje się wyłącznik przy łóżku.

Podsumowując…

Właściwe oświetlenie w domu to nie tylko kilowatogodziny oszczędności. Odpowiednio zaplanowane pozwoli nam dostosować natężenie w zależności od naszych potrzeb, pory dnia, a nawet nastroju, co ma niezaprzeczalny wpływ na nasze dobre samopoczucie i zdrowie naszych oczu.

Źródła:

https://www.magiaswiatel.pl

https://www.castorama.pl

konsultacja: Anna Barańska, architekt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nie wyobrażamy już sobie świata bez energii elektrycznej. Rozwój technologii, w tym coraz więcej dostępnych urządzeń elektrycznych w gospodarstwach domowych i małych firmach powoduje, że zapotrzebowanie na energię cały czas wzrasta. Zużycie energii u większości klientów odbywa się z uwzględnieniem własnych potrzeb, bez rozpatrywania cyklu produkcji energii ze źródeł odnawialnych (OZE), w tym jej największej wartości. Trzeba przyznać, że jest to dość naturalne. Po prostu każdy chce korzystać z energii elektrycznej dla własnej wygody i zgodnie ze swoimi przyzwyczajeniami. Rozwój sieci elektroenergetycznych stara się nadążyć za potrzebami odbiorców, wzrostem liczby mikroźródeł i związanymi z tym zmianami prawnymi. O ile oczywista jest dla wszystkich potrzeba zmian w liniach energetycznych wraz infrastrukturą sieciową, to mało osób wie jak ważne w tym temacie są liczniki energii elektrycznej. To właśnie te urządzenia – będące elementem infrastruktury pomiarowej – dostarczają wiedzy o zapotrzebowaniu odbiorców na energię.

Obecne liczniki energii elektrycznej znacznie się różnią od tych tradycyjnych, które można jeszcze w nieznacznych ilościach zauważyć w sieci. Są to już małe komputery, zwane inaczej licznikami inteligentnymi. Zapewniają dokładniejszy od swoich indukcyjnych poprzedników pomiar energii i do tego dostępny praktycznie od razu, co za tym idzie umożliwiają rozliczenie zużycia rzeczywistego i pozwalają na rezygnację z szacunkowych rozliczeń. Liczniki inteligentne dokonują pomiaru napięć, prądów, wykonują ocenę jakości energii dostarczanej do gospodarstwa domowego lub firmy. Dostarczają także danych o przerwach w zasilaniu, wspomagają wykrywanie awarii i są również aktywnym elementem w procesie wykrywania nielegalnego poboru energii elektrycznej
tj. jej kradzieży. Liczniki inteligentne są niezbędnym elementem sieci elektroenergetycznej, a ich rozwój zapewnia dodatkowe korzyści dla nas jako jej odbiorców oraz prosumentów i mikro wytwórców.

Wdrożenie inteligentnego opomiarowania ma podstawy prawne zarówno unijne jak i krajowe.  Kluczowym dokumentem w tym temacie jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej („Dyrektywa”). W załączniku pierwszym tej Dyrektywy wskazano, że państwa członkowskie zapewnią wdrożenie inteligentnych systemów pomiarowych, które pozwolą na aktywne uczestnictwo konsumentów w rynku dostaw energii elektrycznej. Wymóg wdrożenia uzależniono od ekonomicznej oceny wszystkich długoterminowych kosztów i korzyści dla rynku oraz indywidualnego konsumenta lub od oceny, która forma inteligentnego pomiaru jest uzasadniona z ekonomicznego punktu widzenia i najbardziej opłacalna oraz w jakim czasie ich dystrybucja jest wykonalna. Dla Rzeczpospolitej, jako państwa członkowskiego UE, Dyrektywa jest tego rodzaju aktem prawnym, który zobowiązuje władze krajowe do uzyskania określonego rezultatu, pozostawiając swobodę wyboru formy i środków. W 2013 r. Rzeczpospolita Polska poinformowała Komisję Europejską o dokonanej ocenie wdrożenia inteligentnego opomiarowania zakończonej wynikiem pozytywnym. Warto zwrócić uwagę na wydany w kwietniu 2013r. przez Ministerstwo Gospodarki dokument pt.: „Analiza skutków społeczno-gospodarczych wdrożenia inteligentnego opomiarowania” gdzie potwierdzono liczne korzyści rozpowszechnienia liczników zdalnego odczytu dla odbiorców, w tym kluczowe to:

1. możliwość rozliczania odbiorców w oparciu o rzeczywiste zużycie energii,
2. możliwość zbierania i udostępniania profilu energii odbiorcom (z rozdzielczością godzinową lub piętnasto-minutową),
3. optymalizacja kosztów zużycia energii, poprzez podnoszenie świadomości odbiorców o jej użytkowaniu,
4. zdalna zmiana taryfy, co przyspiesza cały proces zmiany i obniża koszty jej realizacji.Dokument ten wskazuje również na korzyści dla Spółek Dystrybucyjnych i Sprzedawców, w tym kluczowe to:

• możliwość monitorowania sieci elektroenergetycznej po stronie 0,4 kV,
• możliwość zdalnej windykacji (odłączenia i załączenia odbiorców posiadających zadłużenie za zużycie energii elektrycznej),
• dokładniejsze bilansowanie sieci,
• skrócenie czasu zmiany sprzedawcy i zmniejszenie kosztów,
• możliwość oferowania odbiorcom nowych produktów.

Wobec powyższych korzyści, w Rzeczpospolitej Polskiej przyjęto harmonogram wdrożenia systemów zdalnego odczytu, co wskazano w Ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne z późniejszymi zmianami (Ustawa z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw) art. 11t. na mocy którego: Operator systemu dystrybucyjnego (OSD), do dnia 31 grudnia 2028 r. zobowiązany jest do zainstalowania liczników zdalnego odczytu u odbiorców stanowiących co najmniej 80% łącznej liczby wszystkich odbiorców (w tym będących gospodarstwami domowymi). Ustawa ta wyznacza obowiązek instalacji liczników w trzech terminach:

• do dnia 31 grudnia 2023 r. – w punktach poboru energii stanowiących co najmniej 15% wszystkich odbiorców,
• do dnia 31 grudnia 2025 r. – w punktach poboru energii stanowiących co najmniej 35% wszystkich odbiorców,
• do dnia 31 grudnia 2027 r. – w punktach poboru energii stanowiących co najmniej 65% wszystkich odbiorców,

Ważną informacją dla odbiorców jest to, że OSD pokrywa koszty zakupu liczników zdalnego odczytu, ich instalacji, uruchomienia oraz koszty całej infrastruktury pomiarowej niezbędnej do prowadzenia odczytu zdalnego.

Ostatnim dokumentem o którym chciałbym wspomnieć, jest Rozporządzanie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie systemu pomiarowego (Dz.U. 2022 poz.788). Rozporządzenie to określa:

1. wymagania funkcjonalne, jakie spełnia cały system pomiarowy;
2. wymagania w zakresie bezpieczeństwa systemu pomiarowego, w tym ochrony tego systemu przed nieuprawnioną ingerencją,
3. wymagania, jakie spełniają:

• liczniki zdalnego odczytu w zakresie energii elektrycznej w zależności od miejsca ich instalacji oraz ich przeznaczenia,
• dane pomiarowe oraz inne informacje rejestrowane przez licznik zdalnego odczytu,
• polecenia odbierane przez licznik zdalnego odczytu, a także warunki ich przesyłania,
• dane pomiarowe oraz polecenia wysyłane przez licznik zdalnego odczytu do urządzeń w gospodarstwie domowym, a także warunki ich przesyłania;

1. standardy komunikacji pomiędzy licznikiem zdalnego odczytu, a systemem zdalnego odczytu;
2. sposób funkcjonowania liczników zdalnego odczytu w trybie przedpłatowym oraz sposób dokonywania rozliczeń w tym trybie;
3. sposób wyznaczania zastępczych danych pomiarowych oraz skorygowanych danych pomiarowych;
4. sposób wyznaczania wskaźników skuteczności i niezawodności komunikacji w systemie pomiarowym;
5. szczegółowy zakres danych pomiarowych i innych informacji pozyskiwanych z licznika zdalnego odczytu;
6. wymagania, jakie spełnia licznik zdalnego odczytu, aby umożliwić skomunikowanie
   z urządzeniami odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwie domowym;
7. informacje przekazywane odbiorcy końcowemu, o którym mowa w art. 11t ust. 1 lub
   6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, zwanej dalej „ustawą”,
   o liczniku zdalnego odczytu oraz o przetwarzaniu jego danych osobowych.

Na dzień 31.03.2023 r. we wszystkich spółkach dystrybucyjnych w Rzeczpospolitej zainstalowano łącznie 4 302 001 liczników zdalnego odczytu, co stanowi ok. 23% wszystkich odbiorców. Obecnie odbiorcy, którzy posiadają zainstalowany licznik zdalnego odczytu są rozliczani ze zużycia rzeczywistego, mogą sprawdzić na dedykowanych stronach OSD swoje zużycie w rozbiciu godzinowym oraz porównać je do roku poprzedniego. Szczególnie istotne staje się to przy redukcji kosztów korzystania z energii tj. przy świadomym wyborze zmiany taryfy i dostosowaniem jej do swojego trybu jej wykorzystywania.

Na rynku europejskim, jak również krajowym można zaobserwować tworzące się przedsiębiorstwa, które oferować zaczynają inteligentne zarządzanie energią produkowaną przez prosumentów. Z pewnością dużym znaczeniem będzie pozyskiwanie danych online poprzez dedykowane interfejsy, które oferują liczniki zdalnego odczytu, tzw. porty infrastruktury domowej (ISD). Połączenie danych z inteligentnych liczników, z danymi urządzeń domowych jakimi są inwertery paneli fotowoltaicznych, pompy ciepła czy też drobne AGD w przyszłości wspomagać będzie efektywne  wykorzystywanie energii elektrycznej. Wymaga to jednak jeszcze czasu i ciągłego budowania świadomości odbiorców
o inteligentnym wykorzystywaniu energii elektrycznej.

Bibliografia

• Rozporządzanie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie systemu pomiarowego (Dz.U. 2022 poz.788)
• Dyrektywy 2009/72/WE, 2009/73/WE
• Analiza skutków społeczno-gospodarczych wdrożenia inteligentnego opomiarowania
• Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami.

 W rankingu energooszczędnych urządzeń wygrywa żarówka LED. Co prawda nawet zwykłe żarówki nie są najbardziej energochłonnymi urządzeniami, ale należy pamiętać że są ich miliony. Wymiana tradycyjnych na LED oznaczać może więc znaczące obniżenie zużycia prądu.

1. Żarówka LED – która świeci jak 50-watowa żarówka halogenowa – wymaga zaledwie 7 watów mocy. Żarówki LED są co prawda droższe niż tradycyjne, ale są też o wiele trwalsze.
2. Laptop pracuje z taką mocą jak 50-watowa żarówka. Jest też oszczędniejszą opcją dla miłośników elektronicznej rozrywki niż konsola do gier, która w czasie zabawy może zużywać dwa razy więcej prądu.
3. Telefon komórkowy, w zależności od intensywności użytkowania, wymaga pełnego naładowania praktycznie raz dziennie. Standardowa ładowarka ma moc 10 watów, a pełne ładowanie zajmuje trzy godziny. Zużywa więc 0,03 kWh.
4. Lodówka, jeśli jest energooszczędna może zużywać jeszcze mniej niż laptop. W odniesieniu do tego urządzenia klasa energetyczna ma szczególne znaczenie, bo pracuje ono cały czas.
5. Pompa ciepła jest najwydajniejszym sposobem ogrzewania. Przez to, że pobiera ona energię z otoczenia (na podobnej zasadzie jak lodówka), to nawet 300% energii elektrycznej zasilającej pompę jest oddawane w postaci energii cieplnej.
6. Piekarnik ma moc niższą niż kuchenki (zarówno płyty ceramiczne, jak i indukcyjne), a można w nim jednocześnie przygotować dużą ilość jedzenia. Jeśli przy tym będziemy pamiętać np. o wyłączeniu piekarnika przed końcem pieczenia, to zaoszczędzimy dodatkową energię.
7. Pralka zużywa ok. 0,5 kWh na jeden cykl prania. To średnia wartość, bo pralki różnią się klasą energetyczną i mają różne programy. Warto wybierać tryby ekologiczne, prać wtedy, kiedy uzbiera się pełny bęben i – jeśli mamy taryfę ze zmienną stawką – nastawiać program z opóźnieniem, żeby pranie zrobiło się w nocy.
8. Zmywarka średnio zużywa od ok. 1,8 kWh do ok. 2,4. kWh W miarę możliwości wybierajmy zmywanie w niższej temperaturze, nawet jeśli dłużej trwa. I – podobnie jak w przypadku pralki – nastawiajmy dopiero, kiedy się zapełni.
9. Telewizor nie zużywa tak wiele prądu, nawet jeśli jest duży ok. 0,05 kWh na godzinę oglądania. Oczywiście z wpatrywaniem się w ekran nie należy przesadzać, a do zużycia energii przeważnie należy doliczyć działanie dekodera TV lub routera internetowego.
10. Odkurzacz to urządzenie, które trudno wyeliminować z naszego codziennego życia. Na szczęście nie używamy go całymi dniami. Poszczególne modele różnią się od siebie mocą, ale średnio przez pół godziny pracy mogą zużyć od 0,25 do 0,5 kWh.

Chcąc zaplanować oszczędzanie energii można skorzystać z dostępnych w sieci poradników(https://cakghm.com/energia/).

 

 

 

 

 

 

Większość odbiorców, zarówno indywidualnych, jak i przemysłowych, nie wytwarza własnej energii. Oznacza to, że musi ona zostać do nich dostarczona. W tym celu wykorzystywane są sieci przesyłowe oraz dystrybucyjne. Różne elementy systemu elektroenergetycznego mijamy na co dzień w drodze do pracy czy szkoły. Przez lata wkomponowały się one w otaczającą nas rzeczywistość, ale czy zdajemy sobie sprawę z tego, jak są one ważne?

Do zdefiniowania pojęcia sieci możemy posłużyć się art. 3 pkt 11 Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385, 1723, 2127, 2243, 2370, 2687, z 2023 r. poz. 295), który wskazuje, że sieci to instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, należące do przedsiębiorstwa energetycznego [1]. Oznacza to, że oprócz linii elektroenergetycznych mamy do czynienia z innymi elementami, z których większość zlokalizowana jest w stacjach transformatorowych lub rozdzielczych. Głównym zadaniem sieci elektroenergetycznych jest dostarczenie energii od punktów wytwarzania do punktów odbiorczych, zachowując przy tym odpowiednie parametry prądu i napięcia, jednak aby było to możliwe, każdy element sieci musi niezawodnie spełniać swoje zadania.

Podstawowe elementy sieci elektroenergetycznej:

• linie energetyczne – ich zadaniem jest dostarczenie energii pomiędzy dwoma puntami w sposób bezpieczny, jednocześnie ograniczając straty energii;
• transformatory – niezbędne są do zmiany parametrów napięcia oraz prądu;
• rozdzielnice – umożliwiają rozdział energii pomiędzy poszczególne elementy systemu np. do poszczególnych linii;
• automatyka zabezpieczeniowa – chroni ona elementy systemu elektroenergetycznego przed skutkami zjawisk niepożądanych takich jak zwarcia czy zmiany parametrów prądu czy napięcia.

Droga jaką przebywa energia elektryczna często nie jest krótka, a działania na wszystkich etapach dostarczania muszą być zsynchronizowane. Poniżej przedstawiono schemat dostarczania energii do odbiorcy:

Gdzie:

NN – najwyższe napięcia (220, 400, 750 kV);

WN – wysokie napięcia (110 kV);

SN – średnie napięcia (10, 15, 20, 30 kV);

nN – niskie napięcie (230/400 V).

Najwięksi operatorzy systemów energetycznych w naszym kraju są odpowiedzialni za koordynację i rozwój tysięcy kilometrów sieci i tysięcy transformatorów. Poniżej przedstawiono zestawienie podstawowych danych [3]:

W ostatnich latach możemy zaobserwować znaczące zmiany w systemie energetycznym. Na koniec 2022 r. prosumenci posiadali 1 200 755 instalacji (oznacza to wzrost o około 41% rok do roku), z których wprowadzili do sieci około 5,6 TWh energii (co stanowi wzrost o około 109% rok do roku) [4]. Należy również zaznaczyć, że część energii jest bezpośrednio wykorzystywana przez danego odbiorcę w momencie jej wytworzenia. Oznacza to, że znaczna część energii wykorzystywana jest lokalnie, z wykorzystaniem elementów sieci niskich i średnich napięć. Oznacza to odwrócenie paradygmatu, ponieważ dotychczas w elementach tych energia była przesyłana tylko w jednym kierunku (z elektrowni do odbiorcy), a w ostatnich latach energia niekiedy płynie w kierunku odwrotnym.

Pociąga to za sobą szereg zmian związanych z rozbudową oraz szeregiem modernizacji istniejących systemów dystrybucyjnych. Jednym z elementów tej transformacji będą inteligentne liczniki energii elektrycznej. Umożliwiają one bowiem pomiary energii w obu kierunkach, pomiary jakości energii elektrycznej czy gromadzenie oraz przesyłanie danych pomiarowych. Dzięki temu możemy między innymi lepiej zaplanować wykorzystanie energii w gospodarstwie domowym lub przedsiębiorstwie, a Operator Systemu Dystrybucyjnego będzie miał więcej narzędzi, by w sposób bezawaryjny zarządzać siecią.

Szereg zmian w systemie energetycznym, wzrost liczby prosumentów, a nawet sytuacja geopolityczna wymagają stałego monitorowania jakości sieci przesyłowych i dystrybucyjnych oraz ich rozbudowy. Jest to niezbędne, aby utrzymać równowagę pomiędzy popytem i podażą na energię elektryczną. Modernizacja sieci przyczyni się także do na poprawę bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju, a także wpłynie pozytywnie na uniezależnienie się od importu surowców, poprzez zwiększenie możliwości przyłączania małych, lokalnych źródeł. Ważne jest więc, aby spółki energetyczne wraz z Rządem RP podejmowały takie działania, zarówno legislacyjne jak i techniczne, które wpłyną na poprawę jakości naszych sieci, które w obecnym stanie wymagają znacznych nakładów finansowych.

[1] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385, 1723, 2127, 2243, 2370, 2687, z 2023 r. poz. 295)

[2] Polskie Sieci Elektroenergetyczne: https://pomorzedajemoc.pse.pl/krajowy-system-elektroenergetyczny/

[3] PTPiREE: Dystrybucja i przesył energii elektrycznej, czerwiec 2022 r.

[4] Urząd Regulacji Energetyki: Raport – wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji w 2022 r.

 

Taryfy za energię elektryczną dla gospodarstw domowych – stan obecny, a ceny dynamiczne w zmieniającym się systemie energetycznym

 

Aby móc korzystać z tego dobra, każdy odbiorca energii elektrycznej opłaca rachunki wystawiane przez przedsiębiorstwa energetyczne, z którymi ma zawartą umowę sprzedaży energii elektrycznej i umowę świadczenia usług dystrybucji lub umowę kompleksową sprzedaży energii elektrycznej.

W ostatnim czasie do odbiorców dociera coraz więcej informacji dotyczących taryf energetycznych czy cen energii, bezpośrednio wpływających na koszty, jakie ponoszą odbiorcy, wykorzystując energię elektryczną. Czym właściwie one są? To swojego rodzaju zestawienie stawek, cen oraz szczegółów ich stosowania w rozliczeniach za energię elektryczną oraz jej dostarczania do odbiorcy. Każde przedsiębiorstwo energetyczne ustala taryfy dla energii elektrycznej zgodnie z zasadami określonymi w przepisach ustawy – Prawo energetyczne [1] oraz w wydanych w oparciu o tę ustawę przepisach wykonawczych, tj. w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną [2], a następnie przedstawia je do zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Prezes URE może taką taryfę zatwierdzić lub odmówić jej zatwierdzenia. Przy zatwierdzaniu taryf kieruje się on dwoma podstawowymi czynnikami: pokryciem uzasadnionych kosztów działalności tego przedsiębiorstwa energetycznego oraz ochroną interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen [3].

W przypadku gospodarstw domowych taryfy mogą różnicować cenę za energię elektryczną:

• może być ona stała w każdej godzinie doby (taryfa G11),
• może obejmować dwie stawki w zależności od godzin w jakich energia jest pobierana (taryfa dwustrefowa G12),
• lub być odmianą taryfy dwustrefowej uwzględniająca również niższe ceny w weekendy i inne dni ustawowo wolne od pracy (taryfa G12w).

Należy jednak mieć na uwadze, że systemy energetyczne w Europie zmieniają się. Do 2050 r. Unia Europejska ma być neutralna klimatycznie, co oznacza, że ilość gazów cieplarnianych emitowanych do atmosfery, powinna zostać w pełni wychwycona i składowana lub przetworzona. Bezpośrednio z tym związane jest zwiększone wykorzystanie źródeł energii odnawialnej. Ze względu na ich niestabilną charakterystykę pracy, dynamicznie będzie się zmieniała cena energii na rynkach. Zjawisko to znane jest z ekonomii jako prawo popytu i podaży: w okresach, kiedy źródła OZE generują dużo energii cena spada i analogicznie w okresach, kiedy dostępnych jednostek wytwórczych jest niewiele – cena rośnie.

Zjawiska takie zachodzą już teraz również w polskim systemie energetycznym. Na poniższym wykresie przedstawiono średnie ceny na rynku w lipcu bieżącego roku [4]:

 

 

 

Jak widać na powyższym wykresie, w godzinach o największej generacji energii z elektrowni fotowoltaicznych (tj. w godzinach 10-17), cena energii jest wyraźnie niższa od godzin wieczornych, gdy generacja ta jest już marginalna.

Jedną z metod stabilizacji takich systemów są aktywni odbiorcy, którzy potrafią zmieniać pobór energii w zależności od jej ceny, redukując tym samym koszty zakupu energii. Standardowy system taryfowy nie pozwala jednak odbiorcom na dokonywanie takich aktywnych wyborów, co niewątpliwie jest negatywne z punktu widzenia konsumentów.

Do głównych zalet dynamicznych cen energii elektrycznej zaliczyć możemy: zmniejszenie obciążeń systemów przesyłowych oraz dystrybucyjnych, „wypłaszczenie” szczytowego zapotrzebowania na moc w systemie oraz, co najważniejsze dla odbiorców, ograniczenie rachunków poprzez wykorzystywanie jej w godzinach o najniższej cenie. Pewnym „skutkiem ubocznym” takiego rozwiązania jest to, że ceny w godzinach szczytowych mogą być bardzo wysokie.

Korzyści wynikające z dynamicznych cen energii dostrzegł również ustawodawca. W aktualnie procedowanym, implementującym do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. [5], projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (UC74) [6] zaproponowano możliwość zawierania umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej. Należy jednak zauważyć, że ceny dynamiczne możliwe będą do zastosowania w przypadku odbiorców posiadających liczniki zdalnego odczytu, umożliwiające rejestrację danych w odpowiednich przedziałach czasu.

Ceny dynamiczne mogą być szansą dla świadomych konsumentów, którzy będą potrafili dopasować swoje zużycie energii oraz dokonać analizy zalet i wad takiego rozwiązania. Pojawienie się możliwości wykorzystywania dynamicznych cen energii stanowić powinno bowiem rozszerzenie dostępnych ofert oraz sposobów, w jaki odbiorcy mogli będą się rozliczać i to do nich należała będzie ostateczna decyzja. Dodatkowo wybór umów sprzedaży z cenami dynamicznymi może pozytywnie wpłynąć na cały system energetyczny, zmniejszając pobór w godzinach szczytowych, czyli tych w których zapotrzebowanie w systemie jest największe.

 

Jakub Kaliński

 

 

[1] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385, 1723,2127, 2243, 2370)

[2] Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz.U. 2019 poz. 503)

[3] Informacja URE: Jak przebiega proces zatwierdzania przez Prezesa URE taryf?

https://www.ure.gov.pl/pl/konsumenci/faq-czesto-zadawane-py/energia-elektryczna/3920,Jak-przebiega-proces-zatwierdzania-przez-Prezesa-URE-taryf.html

[4] Towarowa Giełda Energii. Raport miesięczny. Lipiec 2022 r.

[5] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę̨ 2012/27/UE

[6] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12347450/katalog/12792174#12792174

 

 

Bezpieczne Liczniki  czyli propozycja uzupełnienia polskiego systemu weryfikacji i certyfikacji liczników smart na bazie doświadczeń wybranych krajów UE.

 

W obliczu rosnących zagrożeń dla infrastruktury energetycznej oraz rozpoczynającego się w Polsce wielkoskalowego wdrożenia liczników smart, inaczej zwanych licznikami zdalnego odczytu (LZO) dotychczasowy system weryfikacji i dopuszczeń do obrotu na polskim rynek zaawansowanych urządzeń pomiarowych stał się niewystarczający. Obecny poziom techniczny rozwiązań pomiarowych, nowe funkcje, jak i nowe wyzwania związane z cyberbezpieczeństwem i komunikacją zdalną, są kluczowymi przesłankami do uzupełnienia obecnych procedur testowania, weryfikacji i certyfikacji urządzeń pomiarowych Smart Meters (SM) przed dopuszczeniem na nasz rynek.

Poszerzenie wymagań MID jest konieczne, ponieważ korzystające z cyfrowych kanałów łączności urządzenia (SM) są kluczowym elementem infrastruktury krytycznej, a zatem niezbędne jest prawidłowe i obiektywne sprawdzenie i weryfikacja każdego typu licznika SM, zanim stanie się on elementem łączącym sieć energetyczną z naszymi domami, przedsiębiorstwami i budynkami administracji czy budynkami publicznymi. Jeżeli nie zadbalibyśmy o to, to nie moglibyśmy wykorzystać ich licznych i wielostronnych funkcjonalności, a ponadto zwiększylibyśmy ryzyko wprowadzenia „słabego ogniwa” do sieci energetycznej.

Pierwszym krokiem, który został już wykonany, było wdrożenie Rozporządzenia Ministra Środowiska i Klimatu w sprawie systemu pomiarowego (Dz.U. 2022 poz. 788) obejmującego przede wszystkim: Załącznik 1 „MINIMALNE WYMAGANIA TECHNICZNO-FUNKCJONALNE DLA LICZNIKÓW ZDALNEGO ODCZYTU”. Kolejnym jest projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wymagań dla standardów komunikacji pomiędzy licznikiem zdalnego odczytu a urządzeniami odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwie domowym oraz dla tych urządzeń na potrzeby komunikacji z licznikiem zdalnego odczytu, będący w końcowej fazie procedowania

Choć wymagania te są jeszcze nadal zbyt ogólne, żeby można było mówić o polskim „companion standard”, to jednak jest to „krok milowy” w kierunku efektywnego i bezpiecznego roll-outu.

Kompletna Polska Specyfikacja(e) Uzupełniająca(e) (Companion Standard PL) jest niezbędna, byśmy mogli myśleć o uruchomieniu w oparciu o nią systemu weryfikacji, certyfikacji i dopuszczania SM do obrotu na polskim rynku. Dla urządzeń infrastruktury krytycznej nie może być mowy o „zakupach w ciemno” bez przetestowania.

Poniższy rysunek pokazuje, jak mógłby wyglądać system weryfikacji i dopuszczania na polski rynek liczników smart uzupełniający zbyt skromne i nieuwzględniających wymagań ery cyfrowej oraz obecnej procedury MID i CE. Propozycja opiera się na wybranych najlepszych rozwiązaniach wdrożonych już w kilku krajach UE.

Jaśniejszymi kolorami (pozycje od 3-6) zaznaczono elementy/moduły, które dopiero trzeba wprowadzić (dzisiaj nieobecne lub rzadko stosowane).

 

 

Kluczowymi krokami poszerzającymi obecne procedury dopuszczeń są:

Badanie Zgodności z krajową/krajowymi specyfikacją (ami) (CS) – „conformance test”;

Badanie interoperacyjności i współpracy w sieci cyfrowej poszczególnych typów urządzeń różnych producentów dopuszczonych na polski rynek –„performance test”.

Niezależne potwierdzenie kondycji dostawców (audyt u przyszłego dostawcy) – niestety nadal zdarza się, że na polski rynek wchodzi producent, który nie zapewni w przyszłości wystarczającego wsparcia skomplikowanego wdrożenia, i który nie ma fabryki ani R&D w Polsce lub w UE. Od niedawna można już także stosować w UE listę producentów „wysokiego ryzyka” (np. w Czechach).

Ostatecznym sprawdzianem powinny być testy bezpieczeństwa cyfrowego wykonane na rzeczywistych typach urządzeń. Alternatywnie można wykorzystać wymagania i laboratoria oraz testy sprawdzające z europejskim „Common Criteria”.

 

Jarosław Wojtulewicz

 

Energetyka związana jest ze wszystkimi aspektami życia i odgrywa kluczową rolę z punktu widzenia całej gospodarki. Ma to swój początek w XVIII wieku, wraz z wynalezieniem maszyn parowych, rozwijało się w wieku XIX w miarę poszerzania się zastosowań energii elektrycznej i trwa aż po wiek XXI, kiedy elektryczność i automatyzacja towarzyszy nam na każdym kroku. Po raz kolejny stajemy jednak u progu zmian. Tym razem dochodzi do ewolucyjnej transformacji systemów energetycznych. W dotychczasowych systemach energia wytwarzana jest w dużych elektrowniach, a następnie systemem przesyłowym transportowana jest do odbiorców. Nowa architektura elektroenergetyczna będzie bardziej rozproszona, źródła wytwórcze zlokalizowane będą bliżej odbiorców, a część z nich będzie posiadała je we własnych gospodarstwach domowych, co możemy dostrzec już dzisiaj.

Zmiana ta bezpośrednio związana jest z odnawialnymi źródłami energii takimi jak moduły fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe czy elektrownie wodne. W ostatnich latach dostrzec można trend wzrostu zainteresowania instalacjami prosumenckimi. We wrześniu 2022 r. zgodnie z danymi Agencji Rynku Energii liczba prosumentów w Polsce wynosiła 1 147 532, a łączna moc ich instalacji przekroczyła 8360 MW [1]. Większość z tych źródeł, oprócz niewątpliwych zalet takich jak brak emisji gazów cieplarnianych oraz innych szkodliwych substancji, posiada jednak znaczącą wadę: generują energię tylko w przypadku, kiedy wieje wiatr lub świeci słońce, co nie zawsze pokrywa się z godzinami rzeczywistego zapotrzebowania na nią. Jednym z rozwiązań takiego problemu mogą być magazyny energii instalowane przez prosumentów. W ostatnim czasie wykuło się nowe określenie takich prosumentów, nazywani są fleksumentami. Oznacza to gospodarstwo domowe wyposażone we własne źródło energii oraz magazyn energii.

Głównym zadaniem przydomowego magazynu energii jest akumulowanie w okresach, w których gospodarstwo nie konsumuje całej energii wytworzonej w mikroinstalacji, a następnie oddawanie jej w godzinach, w których mikroinstalacja nie generuje lub generuje zbyt mało. W ten sposób można pokryć zapotrzebowanie, np. wieczorem, gdy jest ono wysokie, a instalacje fotowoltaiczne już nie pracują.

Instalacja magazynu może okazać się szczególnie korzystna w sytuacji zmiany formuły rozliczeń prosumentów. W dotychczasowym modelu, nazywanym systemem opustowym, w przypadku oddania do sieci elektroenergetycznej niewykorzystanej energii, prosument mógł bezpłatnie odebrać z tej sieci 70% (w mikroinstalacjach o mocy 10-50 kW) lub 80% (w mikroinstalacjach o mocy mniejszej niż 10 kW) tej energii. Natomiast nowy system, nazywany również systemem net-billing, polega na sprzedaży niewykorzystanej energii po cenie rynkowej, a następnie energię można kupić w cenie zgodnej z obowiązującą ceną w taryfie w danym roku [2]. W przypadku stabilizacji cen na rynkach, cena ta może być wyraźnie niższa niż obowiązująca w taryfie danego odbiorcy. W takim przypadku magazyn ograniczyłby konieczność sprzedaży niewykorzystanej energii i umożliwiłby korzystanie z własnych zasobów.

Oprócz możliwości maksymalizacji konsumpcji energii z własnego źródła, magazyny mogą wspierać pracę sieci dystrybucyjnych. W ostatnich latach, ze względu na niezwykle dużą liczbę nowych instalacji OZE, niekiedy dochodziło do wzrostu napięcia w sieci dystrybucyjnej, a co za tym idzie, do wyłączania się instalacji prosumenckich. W takich przypadkach magazyny energii mogłyby zmniejszyć ilości energii oddawanej przez prosumentów, redukując tym samym przyczynę powstawania powyższych problemów.

Magazyny energii będą niezmiernie ważnym elementem tworzącego się systemu elektroenergetycznego. Stąd też ustawodawca sukcesywnie dostosowuje przepisy umożliwiające korzystanie z magazynów energii. Począwszy od nowelizacji Ustawy – Prawo Energetyczne, w której wprowadzono między innymi definicje magazynu i magazynowania energii [3]. Równie ciekawą inicjatywą jest zaproponowane przez Ministerstwo Klimatu i  Środowiska w projekcie Ustawy o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu [4], rozwiązanie polegające na tym, że w przypadku przyłączenia do sieci dystrybucyjnej mikroinstalacji z magazynem energii elektrycznej, do mocy zainstalowanej mikroinstalacji, nie wlicza się mocy zainstalowanej magazynu energii elektrycznej, o ile łączna moc możliwa do wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej przez mikroinstalację z magazynem energii elektrycznej jest nie większa niż moc zainstalowana elektryczna mikroinstalacji.

Dodatkowo rozważając budowę przydomowego magazynu energii, warto sprawdzić aktualnie prowadzone nabory wniosków w zakresie wsparcia budowy takich instalacji. Doskonałym przykładem może być tu program priorytetowy „Mój Prąd” Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w którym można otrzymać dofinansowanie do 7 500 zł na budowę magazynu [5].

 

Jakub Kaliński

 

[1] Informacja Statystyczna O Energii Elektrycznej Biuletyn Miesięczny, Agencja Rynku Energii, Wrzesień 2022 r.

[2] Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2021 poz. 2376)

[3] Ustawa z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 1093)

[4] Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu (Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 77 regulaminu Sejmu)

[5] https://mojprad.gov.pl/o-programie/nabor-iv

 

 

Generacją rozproszoną (ang. distributed generation) określa się źródła wytwarzania energii ulokowane blisko miejsca odbioru, produkujące energię elektryczną najczęściej ze źródeł energii odnawialnej, takich jak wiatr, woda czy słońce. Od kilku lat w Polsce jest widoczny wyraźny wzrost udziału energii pochodzącej ze źródeł generacji rozproszonej.

Stanowi to realizację zaleceń ujętych w regulacjach Komisji Europejskiej, w tym w szczególności Dyrektywie RED[1] i Dyrektywie RED II[2]. Zgodnie z zaleceniami Dyrektywy, państwa członkowskie muszą podjąć działania, aby udział energii ze źródeł odnawialnych w Unii w końcowym zużyciu energii brutto w 2030 r. wyniósł co najmniej 32 %. Dyrektywa RED II wprowadza nowe formy udziału w rynku energii elektrycznej, tj. „prosumenta energii elektrycznej”, „działającego grupowo prosumenta energii odnawialnej”, „społeczność energetyczną”, promujące produkowanie energii na użytek własny, jak również dzielenie się nią, wskazując także na konieczność wykorzystania systemów magazynowania energii.  Jednocześnie obowiązująca w Polsce ustawa o odnawialnych źródłach energii[3] wprowadza pojęcie „prosumenta energii odnawialnej” oraz „spółdzielni energetycznej”.

Nowe formy udziału w rynku energii, szczególnie formy łączące źródła wytwórcze (mikroinstalacje) i miejsca odbiorcze, wskazują na potrzebę wypracowania rozwiązania umożliwiającego dzielenie się energią elektryczną, jak również na równoważenie zapotrzebowania na energię elektryczną pomiędzy uczestnikami rynku energii. Narzędziem dla realizacji tych zadań jest wyposażenie punktów poboru energii elektrycznej w liczniki zdalnego odczytu.

Licznik zdalnego odczytu jest otwarty na komunikację z urządzeniami odbiorcy stanowiącymi sieć domową. Zgodnie z projektem Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie systemu pomiarowego[4], licznik zdalnego odczytu w czasie zbliżonym do rzeczywistego udostępnia na dedykowanym interfejsie komunikacyjnym wireless m-bus do sieci domowej wartości energii czynnej pobranej i oddanej, chwilowej mocy czynnej, parametry ograniczenia mocy czynnej, znacznik czasu danych pomiarowych oraz numer fabryczny licznika. Te dane są odbierane przez urządzenia odbiorcy w gospodarstwie domowym, zabudowane w ramach infrastruktury sieci domowej. Najważniejszym elementem tej infrastruktury jest brama domowa, będąca urządzeniem w posiadaniu odbiorcy, zapewniającym komunikację z licznikiem zdalnego odczytu, ale także z innymi urządzeniami tego odbiorcy, m.in. z instalacją generacji rozproszonej, przydomowym magazynem energii elektrycznej czy urządzeniami inteligentnego domu (ang. „smart home”). Brama domowa powinna tak sterować urządzeniami odbiorcy, aby energia elektryczna wytworzona przez źródło generacji rozproszonej była zużywana w miejscu wytworzenia, jednocześnie optymalizując (minimalizując) pobór energii elektrycznej z sieci dystrybucyjnej.

 

Autor: Autor: dr inż. Mariusz Jurczyk

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 140/16, 5.06.2009 r.

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 328/82, 21.12.2018 r.

[3] Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii; Kancelaria Sejmu, Dz. U. z 2021 r. poz. 610, 1093, 1873 i 2376.

[4] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12348304

 

Powszechne zastosowanie inteligentnych liczników wymaga zabezpieczenia danych osobowych odbiorców, a nowy system pomiarowy musi być niezawodny. Wszystkie gromadzone tam informacje, w szczególności 15-minutowe odczyty, są poufne, więc muszą być chronione i zabezpieczone przed cyberatakami i nieuprawnionym dostępem. W tym celu wydane zostały przepisy wykonawcze*, które regulują wymagania w zakresie ochrony i bezpieczeństwa. Dodatkową gwarancją są również obowiązujące już od kilku lat przepisy RODO**.

 

Szeroki zasób środków gwarantuje  najwyższą poufność wszelkich informacji gromadzonych o użytkownikach. Przede wszystkim zapewnione zostały środki techniczne i organizacyjne wobec nieuprawnionych ingerencji. Przydzielane uprawnienia dostępu są ściśle reglamentowane. Stworzono procedury wykrywania incydentów. Zastosowano wielopoziomowe zabezpieczenia przed złośliwym oprogramowaniem.  Wprowadzono okresowe audyty stanu bezpieczeństwa.

 

Ponadto inteligentne liczniki spełniają wiele wymagań o charakterze funkcjonalnym i technicznym, uwzględniających stan rozwoju technologii smart metering. Szczegółowość atrybutów rejestrowanych zdarzeń wpływa na szybkie wykrywanie niepożądanych sytuacji. Na przykład, licznik będzie pokazywał nieudane próby logowania na interfesjach komunikacyjnych, co pozwoli na sprawne reagowanie w przypadku powstania jakiegokolwiek zagrożenia.

 

Zakres pozyskiwanych i gromadzonych danych jest ściśle określony. Wyklucza to wszelką dowolność po stronie przedsiębiorstw energetycznych. Przedsiębiorstwa nie mogą korzystać z danych pomiarowych do tworzenia profilu indywidualnego klienta. Nie będzie możliwe wykorzystanie powyższych informacji w celu oferowania produktów i usług, którymi klient mógłby być zainteresowany. Warunkiem prowadzenia tego typu analiz, obejmujących profilowanie, jest uprzednie, dobrowolne, świadome i jednoznaczne wyrażenie zgody przez odbiorcę. Przepisy wdrażające inteligentne opomiarowanie nie wprowadzają w tym zakresie żadnych wyjątków czy odrębności po to, by zminimalizować ryzyko naruszenia prywatności. Smart liczniki mogą przekazywać wyłącznie dane pomiarowe dotyczące energii elektrycznej oraz jej parametrów niezbędne do rozliczeń.

 

Liczniki mogą zbierać informacje pomocne w ocenie stanu Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Niemniej katalog, gdzie gromadzone są dane jest zamknięty i  zabezpieczony przed identyfikacją zachowań osób fizycznych, respektując ich prawo do prywatności.

 

Operator informacji rynku energii (podmiot zajmujący się centralnym systemem informacji rynku energii ) będzie miał obowiązek przedstawić odbiorcy nowe funkcje liczników oraz korzyści płynące z ich użytkowania. Każdy odbiorca będzie mógł zapoznać się również z nowymi usługami,  które będą   możliwe dzięki nowym licznikom.

 

Wskazane powyżej założenia powstały w zgodzie z regułą rzetelności, przejrzystości, minimalizacji danych oraz ograniczonego celu. I co najważniejsze, każdy użytkownik będzie mógł dowiedzieć się i zweryfikować co dzieje się z jego danymi.

 

adwokat Agnieszka Cwalina-Kowalewska

Zespół Prawników Energa Obrót SA

 

* * *

* Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie systemu pomiarowego (Dz. U. 2022, poz. 788)

** Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).